Quai Bị Nên Ăn Gì – Thực Đơn Ăn Uống Hồi Phục Nhanh Cho Người Bệnh

Quai bị là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Mumps thuộc họ Paramyxoviridae gây ra, đặc trưng bởi tình trạng viêm và sưng ở tuyến nước bọt, nhất là tuyến mang tai. Thời gian ủ bệnh kéo dài khoảng 12–25 ngày, sau đó bệnh nhân có thể sốt, mệt mỏi, đau đầu và khó ăn uống do sưng đau vùng hàm.

• Nguyên nhân: Virus lây truyền chủ yếu qua đường hô hấp (ho, hắt hơi, tiếp xúc trực tiếp hoặc dùng chung đồ cá nhân).
• Đối tượng dễ mắc: Trẻ em 5–15 tuổi, người chưa tiêm vaccine, hoặc sống trong môi trường đông người.
• Triệu chứng chính:
  1. Sốt nhẹ đến cao, đau cơ, mệt mỏi.
  2. Sưng, đau một hoặc hai bên mang tai, gây khó nhai, khó nuốt.
• Biến chứng có thể gặp: Trong các trường hợp nặng có thể gây viêm tinh hoàn (nam), viêm buồng trứng (nữ), viêm màng não, viêm tụy, viêm cơ tim hoặc hiếm gặp viêm não.

Nhờ tiêm phòng vaccine và chăm sóc hợp lý (nghỉ ngơi, bổ sung dinh dưỡng, cách ly), bệnh quai bị thường hồi phục hoàn toàn, ít để lại di chứng nếu phát hiện và điều trị kịp thời.

Chế độ ăn đóng vai trò then chốt giúp người mắc quai bị hồi phục nhanh và giảm đau hiệu quả.

• Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ: Thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất và protein giúp cơ thể tăng miễn dịch và tái tạo tế bào tổn thương.
• Giảm triệu chứng khó chịu: Thực phẩm mềm, dễ nuốt như cháo, súp, khoai nghiền giảm áp lực lên tuyến nước bọt, hạn chế sưng đau khi nhai, nuốt.
• Hỗ trợ tiêu hóa và thải độc: Rau xanh, trái cây cung cấp chất xơ giúp cải thiện tiêu hóa, loại bỏ độc tố và giảm viêm.
• Duy trì cân bằng nước: Uống đủ 2–3 lít nước/ngày, bao gồm nước lọc, nước canh hoặc nước ép rau củ để chống mất nước, giữ niêm mạc ẩm và hỗ trợ trao đổi chất.
• Chống viêm tự nhiên: Vitamin C từ trái cây mềm (ví dụ cam, kiwi), cùng chất chống oxy hóa hỗ trợ kháng viêm và nâng cao sức đề kháng.

Nói chung, một chế độ ăn uống khoa học — mềm, dễ tiêu, đủ dinh dưỡng và đủ nước — không chỉ giảm đau tức thời mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch, giúp cơ thể kháng lại virus và nhanh chóng phục hồi.

Chọn lựa thực phẩm phù hợp giúp giảm đau, nuốt dễ dàng và tăng cường miễn dịch cho người bị quai bị:

• Thức ăn mềm, dễ tiêu: Cháo thịt, súp rau củ, canh ngó sen, canh trứng giúp giảm áp lực khi nhai và nuốt.
• Đậu và các chế phẩm: Đậu xanh, đậu tương ninh nhừ, đỗ hũ cung cấp protein thực vật và tăng đề kháng.
• Rau xanh và trái cây ít chua: Bông cải xanh, rau bina, đu đủ, dưa hấu, kiwi cung cấp vitamin A, C và chất xơ hỗ trợ tiêu hóa.
• Uống đủ nước: Nước ấm, nước ép rau củ, nước dừa giúp giữ niêm mạc ẩm, hỗ trợ thải độc và giảm khô miệng.
• Sữa và chế phẩm từ sữa: Sữa chua, phô mai mềm, sữa tươi giúp bổ sung canxi, probiotic, hỗ trợ tiêu hóa.

Những thực phẩm trên vừa dịu nhẹ, dễ ăn vừa giàu chất dinh dưỡng, góp phần giảm triệu chứng sưng đau tuyến nước bọt và tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể mau hồi phục.

Khi mắc quai bị, chọn sai thực phẩm có thể khiến triệu chứng sưng đau nặng hơn và kéo dài thời gian hồi phục. Dưới đây là những nhóm thực phẩm nên tránh:

• Thực phẩm cứng, dai, khó nhai: như thịt gà dai, các loại hạt, bánh mì cứng — làm tăng áp lực lên tuyến nước bọt, gây đau khi nhai.
• Đồ nếp: xôi, bánh chưng, bánh trôi — dễ gây nóng trong và làm sưng viêm nặng thêm.
• Thực phẩm chua và cay: trái cây chua (chanh, cam, xoài xanh), món ớt, tiêu — kích thích tuyến nước bọt, gây đau và sưng nhiều hơn.
• Đồ ăn nhiều dầu mỡ và chiên rán: thức ăn nhanh, đồ chiên — gây khó tiêu, làm suy giảm sức đề kháng và làm chậm quá trình hồi phục.
• Thực phẩm chứa nhiều đường: bánh ngọt, nước ngọt có gas — tiêu thụ nhiều đường làm tăng viêm và ảnh hưởng xấu tới hệ miễn dịch.
• Đồ uống lạnh, có ga hoặc cồn: làn lạnh và ga có thể làm khô niêm mạc, tăng cảm giác đau và có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.

Tránh các thực phẩm và đồ uống này giúp giảm áp lực lên tuyến nước bọt, hạn chế sưng viêm và đẩy nhanh quá trình hồi phục của người bệnh quai bị.

Bên cạnh dinh dưỡng, chế độ chăm sóc toàn diện giúp người bệnh quai bị hồi phục nhanh, giảm biến chứng và cảm thấy thoải mái hơn:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Tránh vận động mạnh, đặc biệt khi có dấu hiệu viêm tinh hoàn hoặc buồng trứng; giúp cơ thể tập trung năng lượng chống virus.
• Giữ ấm cơ thể – tránh gió, lạnh: Hạn chế tiếp xúc với gió, tắm nước ấm nhẹ và dùng quạt nhẹ để tránh kích thích tuyến nước bọt sưng nặng hơn.
• Uống nhiều nước & giữ vệ sinh miệng: Uống đủ 2–3 lít/ngày (nước ấm, nước canh, súp), súc miệng bằng nước muối ấm giúp giảm khô miệng, ngừa vi khuẩn.
• Cách ly và giữ vệ sinh cá nhân: Đeo khẩu trang, che miệng khi ho/hắt hơi, cách ly tối thiểu 5–6 ngày để hạn chế lây nhiễm.
• Tuân thủ điều trị và không tự dùng thuốc: Sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt theo chỉ dẫn bác sĩ và tránh aspirin cho trẻ em để ngừa hội chứng Reye.

Thực hiện đồng bộ giữa dinh dưỡng và chăm sóc phù hợp giúp người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn, giảm sưng đau nhanh chóng và hồi phục toàn diện sau quai bị.

Phòng bệnh quai bị bằng cách kết hợp tiêm phòng và giữ vệ sinh cá nhân giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, hạn chế lây lan và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

• Tiêm vắc‑xin MMR (Sởi–Quai bị–Rubella):
  • Mũi đầu được tiêm lúc 12–15 tháng tuổi, mũi nhắc lại khi 4–6 tuổi.
  • Đáp ứng miễn dịch sau hai mũi đạt khoảng 88 %, nếu chỉ tiêm một mũi khoảng 78 %.
  • Người lớn chưa tiêm phòng hoặc tiêm chưa đủ nên cân nhắc bổ sung để được bảo vệ.
• Vệ sinh và cách ly: Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi ho/hắt hơi, tránh tiếp xúc gần với người bệnh ít nhất 5–6 ngày sau khi khởi phát.
• Giữ môi trường sạch sẽ: Thường xuyên lau nhà, thông gió nơi ở, hạn chế tụ tập đông người, đặc biệt là trẻ em.
• Hấp dụng thai kỳ và người có hệ miễn dịch yếu: Phụ nữ mang thai và người suy giảm miễn dịch nên tránh tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân quai bị.

Những biện pháp toàn diện này không chỉ giúp ngăn ngừa quai bị mà còn bộ trợ duy trì sức đề kháng, bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Để mau chóng vượt qua giai đoạn khó chịu khi bị quai bị, bạn nên kết hợp chế độ ăn uống khoa học với chăm sóc toàn diện:

• Tôn trọng giới hạn cá nhân: Nghe theo cơ thể, ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu và chia nhỏ thành nhiều bữa để giảm áp lực nhai nuốt.
• Kiên trì chế độ dinh dưỡng: Duy trì các món cháo, súp đậu, canh rau củ và trái cây nhẹ để cung cấp đủ vitamin, khoáng chất và protein.
• Không ngắt quảng sinh hoạt hợp lý: Nghỉ ngơi đầy đủ, giữ ấm vùng cổ – quai hàm, tránh gió lạnh và vận động mạnh để cơ thể tập trung hồi phục.
• Uống đủ nước và vệ sinh miệng: Uống ấm, nước ép rau củ, súc miệng bằng nước muối giúp ngừa khô miệng, hỗ trợ tiêu hóa và giảm sưng viêm.
• Tuân thủ y lệnh: Không tự ý dùng thuốc, tham vấn bác sĩ khi cần và hoàn thành liệu trình tiêm phòng đầy đủ (MMR).

Những lời khuyên cuối cùng này hướng bạn đến phục hồi nhanh, hạn chế biến chứng và lấy lại sức khỏe một cách nhẹ nhàng, bền vững sau khi trải qua bệnh quai bị.