Những Loại Củ Mọc Mầm Không Nên Ăn – Bảo Vệ Sức Khỏe Gia Đình

Khi củ như khoai tây, khoai lang, đậu phộng, sắn hay gừng mọc mầm, chúng sinh ra các độc tố như solanine, aflatoxin, linamarin hay safrole. Những chất này không bị phá hủy hoàn toàn khi nấu chín và có thể gây ngộ độc, rối loạn tiêu hóa, tổn thương gan – thậm chí nguy hiểm tới tính mạng. Vì vậy, việc nhận biết dấu hiệu và tránh tiêu thụ củ đã mọc mầm là cách bảo vệ sức khỏe hiệu quả.

• Khoai tây: Khi mọc mầm hoặc chuyển xanh, khoai tây sản sinh solanine – chất độc mạnh gây buồn nôn, tiêu chảy, đau đầu; không bị loại bỏ hoàn toàn khi nấu chín.
• Khoai lang: Mầm khoai lang chứa ipomeamarone – độc tố bền vững gây tổn thương gan, dù nấu chín vẫn tồn dư nguy hiểm.
• Đậu phộng (lạc): Mầm hoặc mốc sinh aflatoxin – chất gây ung thư gan nguy hiểm và bền vững ngay cả ở nhiệt độ cao.
• Củ sắn (khoai mì): Mọc mầm tạo linamarin, sinh ra axit cyanhydric (HCN) – chất cực độc, ăn ngay cả lượng nhỏ cũng có thể gây ngộ độc cấp tính nghiêm trọng.
• Gừng: Mầm và dấu hiệu hỏng mốc có thể sinh safrole – độc tố gây hại tế bào gan, có khả năng làm tăng nguy cơ ung thư gan.

Với mỗi loại củ/hạt kể trên, khi có dấu hiệu mọc mầm hoặc mốc, tốt nhất bạn nên loại bỏ hoàn toàn để đảm bảo an toàn sức khỏe.

Không phải lúc nào củ mọc mầm cũng cần loại bỏ hoàn toàn. Dưới đây là những trường hợp bạn có thể cân nhắc gọt bỏ mầm để tiếp tục sử dụng an toàn:

• Khoai tây: Nếu chỉ mọc một vài mầm nhỏ và không chuyển xanh, bạn có thể cắt bỏ phần mầm, mắt và vỏ ngoài kỹ lưỡng trước khi nấu. Tuy nhiên, cách này chỉ giảm độc tố chứ không loại bỏ hoàn toàn; nếu nghi ngờ, nên bỏ củ đi.
• Khoai lang: Khi chỉ xuất hiện mầm nhỏ, củ vẫn chắc, chưa phát sinh mốc hay vị đắng, bạn có thể gọt bỏ vùng mầm sau đó rửa sạch và chế biến kỹ. Nếu có bất kỳ dấu hiệu hư hỏng, nên loại bỏ hoàn toàn.

Những trường hợp còn lại như đậu phộng, sắn, gừng mọc mầm hoặc mốc nên được loại bỏ hoàn toàn vì dù gọt hay nấu kỹ cũng không đảm bảo xử lý hết độc tố.

Việc vô tình ăn phải củ mọc mầm có thể dẫn đến những ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng, tuy nhiên nếu phát hiện kịp thời và xử lý đúng cách, đa phần đều có thể phục hồi. Dưới đây là các hậu quả phổ biến cần lưu ý:

• Ngộ độc cấp tính: Một số củ như khoai tây mọc mầm chứa solanine – chất gây buồn nôn, chóng mặt, tiêu chảy, co giật nếu ăn với lượng lớn.
• Tổn thương hệ thần kinh: Chất độc thần kinh trong một số loại củ có thể làm rối loạn vận động, suy giảm phản xạ và gây mệt mỏi toàn thân.
• Gây hại gan thận: Một số độc chất như aflatoxin có trong hạt đậu bị mốc hoặc củ mọc mầm có thể tích tụ trong cơ thể, ảnh hưởng lâu dài đến chức năng gan và thận.
• Gia tăng nguy cơ ung thư: Nếu tiêu thụ thường xuyên, độc tố trong củ mọc mầm có thể góp phần làm tăng nguy cơ tổn thương tế bào và dẫn đến ung thư.

Để phòng tránh, người tiêu dùng nên kiểm tra kỹ trước khi chế biến và loại bỏ ngay những phần củ có dấu hiệu mọc mầm, mốc hoặc mềm nhũn. Sức khỏe luôn bắt đầu từ những thói quen nhỏ trong ăn uống hàng ngày.

Để giảm nguy cơ nảy mầm và đảm bảo an toàn, hãy áp dụng các cách bảo quản sau một cách khoa học và hợp lý:

• Lưu trữ nơi khô ráo, thoáng mát: Hầu hết các loại củ như khoai tây, khoai lang, hành, tỏi… sẽ nảy mầm vào điều kiện ẩm và tối. Giữ nơi bảo quản luôn khô, thoáng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời để ức chế quá trình mọc mầm.
• Sử dụng túi giấy hoặc túi tối màu: Riêng với khoai tây và khoai lang, dùng túi giấy màu tối để hút ẩm, tránh ánh sáng, giúp hạn chế nảy mầm và giữ hương vị lâu hơn.
• Bọc kín hoặc cho vào hộp kín: Với lạc, gừng, củ đậu… sau khi phơi khô/sạch cần để trong hũ hoặc túi kín, cách ly không khí để giảm độ ẩm và ngăn vi khuẩn, nấm mốc phát triển.
• Sấy nhẹ hoặc phơi nắng nhẹ: Sau khi mua hành, tỏi mới về, có thể phơi dưới nắng nhẹ cho vỏ ngoài hơi bong tróc thì để vào nơi khô ráo; giúp củ khô mặt, khó nảy mầm hơn.
• Đặt trong ngăn mát tủ lạnh đúng cách: Gừng, tỏi có thể bảo quản trong ngăn mát; gói kín bằng giấy bạc hoặc túi nhựa để củ không bị mất nước và mùi thơm.
• Thường xuyên kiểm tra và dùng củ tươi: Luôn ưu tiên sử dụng nguyên liệu tươi mới. Loại bỏ củ đã có dấu hiệu chồi mầm vì chất lượng và hương vị đã giảm, và với một số loại (như khoai tây), còn có thể sinh độc tố.

Bằng cách kết hợp linh hoạt giữa việc điều chỉnh độ ẩm, ánh sáng và nhiệt độ, bạn hoàn toàn có thể kéo dài tuổi thọ của các loại củ mà vẫn đảm bảo an toàn khi sử dụng.

Tổng kết lại về các loại củ mọc mầm:

• Khoai tây mọc mầm: chứa độc tố solanin và chaconine trong mầm và phần vỏ xanh, có thể gây ngộ độc, nguy hiểm đến hệ tiêu hóa, thần kinh và ảnh hưởng gan…; nên tuyệt đối không sử dụng khi đã mọc mầm.
• Các củ còn lại (khoai lang, hành, tỏi, gừng, lạc…): khi mọc mầm thường giảm dinh dưỡng và mùi vị, nhưng phần lớn không sinh chất độc; vẫn có thể sử dụng nếu không mọc mốc. Tuy nhiên nên loại bỏ mầm, ăn khi còn tươi.

Chuyên gia phòng ngừa khuyến nghị:

1. Ưu tiên sử dụng củ tươi mới, mua bao nhiêu dùng bấy nhiêu, tránh tích trữ dài ngày.
2. Bảo quản đúng cách để tránh mọc mầm và mốc: nơi khô, mát, tránh ánh sáng, dùng túi giấy tối màu, hộp kín nếu cần.
3. Luôn kiểm tra củ trước khi dùng – nếu thấy mầm lớn, vỏ xanh hoặc mốc thì nên bỏ.
4. Với khoai tây mọc mầm, không chỉ cắt bỏ phần có mầm mà cần bỏ hẳn củ; cách nấu thông thường không loại bỏ hoàn toàn độc tố.
5. Giữ thói quen tốt: ăn đa dạng các loại củ rau, ưu tiên củ tươi; khi để lâu nên thường xuyên kiểm tra và loại bỏ củ không đảm bảo.

Với phương án này, bạn không chỉ đảm bảo an toàn sức khỏe mà còn bảo toàn hương vị và chất dinh dưỡng khi sử dụng củ, đồng thời áp dụng thói quen tiêu dùng thông minh và bền vững.