Ngộ độc thức ăn nên làm gì? Cách xử lý khẩn cấp và phòng tránh an toàn

Ngộ độc thức ăn là tình trạng khá phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt trong những dịp lễ, tết, tiệc liên hoan hoặc khi ăn phải thực phẩm không đảm bảo vệ sinh. Vấn đề này không chỉ gây khó chịu, mệt mỏi mà còn tiềm ẩn nguy cơ nguy hiểm đến tính mạng nếu không được xử trí kịp thời. Vậy ngộ độc thức ăn nên làm gì ngay lập tức để an toàn cho sức khỏe? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

1. Ngộ độc thức ăn là gì?

Ngộ độc thức ăn xảy ra khi bạn ăn hoặc uống phải thực phẩm có chứa vi khuẩn, virus, ký sinh trùng hoặc độc tố do chúng sinh ra. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 600 triệu người trên toàn cầu gặp vấn đề liên quan đến thực phẩm không an toàn.

Ở Việt Nam, thống kê từ Cục An toàn Thực phẩm – Bộ Y tế cho thấy, hàng năm có hàng nghìn ca ngộ độc tập thể, nguyên nhân chủ yếu đến từ:

• Thức ăn đường phố không đảm bảo vệ sinh.
• Thực phẩm để lâu ngày, ôi thiu.
• Thịt, cá, hải sản chưa nấu chín.
• Rau sống, gỏi, nước uống bị nhiễm bẩn.

2. Dấu hiệu nhận biết ngộ độc thức ăn

Tùy theo tác nhân gây bệnh và cơ địa mỗi người, triệu chứng ngộ độc có thể xuất hiện sau khi ăn từ 30 phút đến 72 giờ. Những dấu hiệu thường gặp gồm:

• Buồn nôn, nôn ói liên tục.
• Đau bụng, co thắt dạ dày.
• Tiêu chảy nhiều lần trong ngày.
• Sốt, ớn lạnh, đau nhức cơ thể.
• Mệt mỏi, mất nước (khô môi, ít đi tiểu, chóng mặt).

⚠️ Nếu xuất hiện các biểu hiện nặng như: nôn ra máu, đi ngoài phân có máu, sốt cao trên 39°C, khó thở, mất ý thức… thì đây là tình trạng nguy hiểm, cần đi cấp cứu ngay lập tức.

3. Ngộ độc thức ăn nên làm gì ngay lập tức?

Khi bản thân hoặc người thân có dấu hiệu ngộ độc thức ăn, bạn nên bình tĩnh và xử lý theo các bước sau:

3.1. Gây nôn (nếu cần)

• Nếu mới ăn phải thực phẩm nghi ngờ và chưa có dấu hiệu nôn ói, có thể kích thích nôn bằng cách uống nhiều nước ấm rồi móc họng.
• Tuy nhiên, không áp dụng với trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người bất tỉnh hoặc người bị bệnh tim mạch vì dễ gây biến chứng.

3.2. Uống nhiều nước và bù điện giải

Tiêu chảy và nôn nhiều khiến cơ thể mất nước nghiêm trọng. Bạn nên:

• Uống ORS (Oresol) pha đúng hướng dẫn để bù nước và muối khoáng.
• Nếu không có Oresol, có thể dùng nước lọc, nước cháo loãng, nước dừa tươi.

3.3. Nghỉ ngơi, theo dõi triệu chứng

• Đặt người bệnh ở nơi thoáng mát, nằm nghỉ ngơi.
• Không nên ăn uống quá nhiều trong vài giờ đầu, để dạ dày ổn định.

3.4. Không tự ý dùng thuốc kháng sinh

Nhiều người có thói quen mua kháng sinh uống ngay khi bị ngộ độc. Điều này hoàn toàn sai lầm vì có thể làm bệnh nặng hơn hoặc gây kháng thuốc.

3.5. Khi nào cần đi bệnh viện ngay?

Bạn phải đưa người bệnh đến cơ sở y tế trong các trường hợp:

• Trẻ em, người già, phụ nữ mang thai bị ngộ độc.
• Nôn ói và tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày.
• Xuất hiện dấu hiệu mất nước nghiêm trọng.
• Có triệu chứng bất thường như co giật, rối loạn ý thức.

4. Những việc không nên làm khi bị ngộ độc

• Không cố nhịn ăn uống hoàn toàn quá lâu (cơ thể cần năng lượng để hồi phục).
• Không tự ý truyền dịch tại nhà nếu không có nhân viên y tế.
• Không ăn lại thực phẩm nghi ngờ gây ngộ độc.
• Không uống rượu, bia, cà phê vì dễ làm mất nước nặng hơn.

5. Cách phòng tránh ngộ độc thức ăn hiệu quả

Phòng bệnh bao giờ cũng tốt hơn chữa bệnh. Để hạn chế nguy cơ ngộ độc, bạn nên:

5.1. Chọn thực phẩm an toàn

• Mua thực phẩm ở nơi uy tín, có nguồn gốc rõ ràng.
• Không sử dụng thịt, cá có mùi hôi, đổi màu.
• Rau củ quả cần rửa sạch dưới vòi nước, ngâm nước muối loãng.

5.2. Chế biến đúng cách

• Thức ăn cần nấu chín kỹ, đặc biệt là thịt, hải sản, trứng.
• Không để thức ăn chín lẫn với thực phẩm sống.
• Sử dụng dụng cụ chế biến sạch sẽ.

5.3. Bảo quản hợp lý

• Thức ăn thừa phải bảo quản trong tủ lạnh và dùng trong 24 giờ.
• Không để thực phẩm quá lâu ở nhiệt độ phòng.

5.4. Giữ vệ sinh cá nhân

• Rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Dạy trẻ em thói quen vệ sinh cá nhân đúng cách.

​​​​​​​

6. Ngộ độc thức ăn ở trẻ em và phụ nữ mang thai: Cần lưu ý gì?

Trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai là nhóm dễ bị ảnh hưởng nặng nề nhất.

• Trẻ em: dễ mất nước nhanh, dẫn đến co giật hoặc hôn mê nếu không được xử trí kịp.
• Phụ nữ mang thai: ngộ độc thức ăn có thể gây sảy thai, sinh non hoặc ảnh hưởng đến thai nhi.

👉 Với 2 nhóm đối tượng này, cần đưa đi bệnh viện ngay lập tức, không nên tự xử trí tại nhà.

7. Kết luận

Ngộ độc thức ăn không chỉ là sự cố nhỏ mà đôi khi còn đe dọa đến tính mạng nếu chủ quan. Khi gặp tình huống này, bạn cần:

• Giữ bình tĩnh, xử trí theo các bước an toàn.
• Bù nước, điện giải kịp thời.
• Đến cơ sở y tế nếu triệu chứng nặng hoặc kéo dài.
• Quan trọng nhất là phòng ngừa bằng cách lựa chọn và chế biến thực phẩm an toàn.

👉 Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có câu trả lời rõ ràng cho thắc mắc: “Ngộ độc thức ăn nên làm gì?”. Hãy luôn ưu tiên thực phẩm sạch, chế biến kỹ lưỡng để bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình.

❓FAQ – Câu hỏi thường gặp về ngộ độc thức ăn

1. Ngộ độc thức ăn có tự khỏi được không?
Trong nhiều trường hợp nhẹ, ngộ độc thức ăn có thể tự khỏi sau 1–2 ngày khi cơ thể đào thải hết độc tố. Tuy nhiên, nếu triệu chứng kéo dài hoặc nặng, cần đi khám ngay để tránh biến chứng nguy hiểm.

2. Khi bị ngộ độc thức ăn có nên uống sữa không?
Không nên uống sữa trong giai đoạn ngộ độc vì có thể làm dạ dày khó tiêu hơn và khiến tình trạng tiêu chảy nặng hơn. Tốt nhất là uống nước ấm, oresol hoặc nước cháo loãng.

3. Ngộ độc thức ăn bao lâu thì cần đến bệnh viện?
Nếu có các dấu hiệu như nôn ra máu, đi ngoài ra máu, sốt cao, mất nước nhiều, hoặc ngộ độc ở trẻ em và phụ nữ mang thai thì cần đến bệnh viện ngay lập tức.

4. Có thể dùng thuốc cầm tiêu chảy khi ngộ độc không?
Không nên tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy vì sẽ làm độc tố lưu lại lâu hơn trong cơ thể. Việc sử dụng thuốc phải có chỉ định từ bác sĩ.

5. Ăn thực phẩm nào giúp hồi phục nhanh sau ngộ độc thức ăn?
Người bệnh nên ăn cháo loãng, súp rau củ, uống nhiều nước và tránh thức ăn nhiều dầu mỡ, đồ cay nóng, rượu bia cho đến khi hệ tiêu hóa ổn định.

6. Ngộ độc thức ăn có lây từ người này sang người khác không?
Thông thường, ngộ độc do ăn phải thực phẩm ô nhiễm không lây. Tuy nhiên, một số loại vi khuẩn gây tiêu chảy (như E.coli, Salmonella) có thể lây qua đường phân – miệng nếu không rửa tay sạch sẽ.