Ăn Thịt Cóc Bị Ngộ Độc: Nguyên Nhân – Triệu Chứng – Cách Xử Trí Ngay

• Độc tố tự nhiên trong một số bộ phận của cóc
  • Nhựa (mủ) từ tuyến sau tai, tuyến trên da, quanh mắt chứa bufotoxin – hỗn hợp gồm bufagin, bufotalin, bufotenin… là các glycosid tim độc và alkaloid mạnh gây rối loạn tim mạch, thần kinh và có thể gây tử vong.
  • Gan, trứng và mật của cóc chứa lượng bufotoxin rất cao, là nguồn gây ngộ độc cấp tính khi tiêu thụ.
  • Một số loài còn có tetrodotoxin – độc tố thần kinh cực mạnh qua cộng sinh vi khuẩn, càng tăng rủi ro nếu ăn do sơ chế không kỹ.
• Sơ chế không đúng cách dẫn đến lẫn chất độc vào thịt
  • Sót nhựa cóc, da, gan, mật hoặc trứng trong quá trình làm sạch dễ khiến độc tố dính lên phần thịt ăn được.
  • Nhiều người dân giữ lại trứng hoặc nội tạng khi chế biến, dẫn đến ăn phải phần chứa nồng độ bufotoxin tập trung cao.
• Độc tố không bị phân hủy hoàn toàn khi nấu chín
  • Bufotoxin và tetrodotoxin ổn định dưới nhiệt độ cao; việc nấu sôi hay chiên không đủ để loại bỏ độc tố, dẫn đến ăn vẫn bị ngộ độc.

Như vậy, chính sự hiện diện rộng của bufotoxin trong các bộ phận chứa độc cộng với sơ chế không kỹ và độc tố chịu nhiệt là ba nguyên nhân chính khiến việc ăn thịt cóc trở thành mối nguy sức khỏe.

• Khởi phát nhanh sau 30 phút đến 2 giờ
  • Chóng mặt, hoa mắt, cảm giác như kim châm ở đầu ngón tay, chân
  • Buồn nôn dữ dội, nôn mửa kéo dài, tiêu chảy và đau quặn bụng
• Triệu chứng tim mạch – hô hấp
  • Nhịp tim nhanh, đánh trống ngực và tăng huyết áp ban đầu
  • Rối loạn nhịp (loạn nhịp thất, rung thất), sau đó tụt huyết áp, trụy tim mạch và nguy cơ ngừng tim
  • Khó thở, suy hô hấp trong các trường hợp nặng
• Biểu hiện thần kinh và tâm thần
  • Ảo giác, ảo tưởng, rối loạn cảm xúc hoặc nhân cách
  • Run, co giật, mất kiểm soát vận động hoặc lơ mơ, hôn mê
• Rối loạn chức năng cơ quan
  • Thiểu niệu, vô niệu dẫn đến suy thận cấp
  • Sốc, hoại tử đa tạng nếu không được cấp cứu kịp thời

Diễn tiến ngộ độc cóc thường rất nhanh và nặng, đòi hỏi xử trí kịp thời: phát hiện sớm, sơ cứu (gây nôn, rửa dạ dày, than hoạt) và chuyển viện cấp cứu với truyền dịch – hỗ trợ hô hấp – theo dõi điện tim để giảm rủi ro và nâng cao cơ hội phục hồi.

• Số liệu đáng chú ý
  • Trung bình mỗi tháng tại Việt Nam xảy ra 2–4 vụ ngộ độc do ăn cóc, tập trung khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa.
  • Riêng tháng 10 tại Kon Tum ghi nhận 2 vụ ngộ độc thịt cóc với 6 người nhập viện, trong đó có 1 trường hợp tử vong.
• Các vụ điển hình nổi bật
  • Vụ tại Kon Tum (tháng 10 năm nay): 6 người bị ngộ độc sau khi ăn thịt và trứng cóc; 1 người tử vong do suy đa tạng và rối loạn nhịp tim.
  • Gia Lai (30/8/2024): Một gia đình 3 người ăn thịt cóc bắt được, xuất hiện triệu chứng nôn, đau bụng, đã được điều trị và hiện sức khỏe dần ổn định.
  • Đắk Lắk: Hai anh em ruột bị ngộ độc nghiêm trọng, một em tử vong ngay trong ngày do ăn thịt cóc tự làm tại nhà.
  • Lâm Đồng (21/8/2024): Bố tử vong, con trai phải cấp cứu vì ăn thịt cóc nướng tại gia đình.
  • Nghệ An: Ông và con gái bị ngộ độc sau khi ăn trứng cóc chiên, một người chết, một người nguy kịch phải điều trị tích cực.

Những số liệu và vụ điển hình thể hiện mức độ nguy hiểm thực sự của việc ăn cóc và chế biến không đúng cách. Tuy nhiên, với nhận thức đúng, xử trí kịp thời, các trường hợp ngộ độc vẫn có thể được cứu sống và phục hồi.

• Phản ứng ban đầu tại nhà khi nạn nhân còn tỉnh:
  • Gây nôn chủ động: cho uống 200–300 ml nước lọc, kích thích đáy lưỡi để đẩy độc tố ra ngoài.
  • Cho uống than hoạt tính: liều 1 g/kg cân nặng, hòa nước ấm, uống 2–3 lần/ngày giúp hấp hút độc tố.
  • Trong trường hợp hôn mê: đặt nạn nhân nằm nghiêng, đầu thấp, cởi quần áo chật; hỗ trợ oxy nếu có dấu hiệu khó thở.
• Can thiệp y tế tại cơ sở y tế:
  • Rửa dạ dày: bơm nước muối loãng vào dạ dày qua ống thông rồi hút sạch; thụt tháo nếu cần.
  • Lọc máu hoặc chạy thận nhân tạo: loại bỏ độc tố khỏi huyết tương hiệu quả.
  • Điều trị triệu chứng: dùng thuốc chống co giật, thuốc ổn định nhịp tim, hỗ trợ hô hấp (thở máy, oxy).
  • Truyền dịch, xử lý suy thận, ổn định điện giải và theo dõi chặt chẽ ít nhất 24 giờ.
• Chăm sóc và theo dõi sau cấp cứu:
  • Không ăn cóc hoặc sản phẩm tự chế biến từ cóc trong thời gian phục hồi.
  • Thực hiện xét nghiệm chức năng thận, tim, gan, thần kinh định kỳ.
  • Tăng cường dinh dưỡng và nghỉ ngơi đủ, theo hướng dẫn của bác sĩ để hồi phục toàn diện.

Việc xử trí kịp thời, từ sơ cứu tại hiện trường đến can thiệp chuyên sâu tại bệnh viện, đóng vai trò quyết định trong việc giảm tác hại của độc tố cóc. Nhờ đó, cơ hội hồi phục và bảo vệ sức khỏe toàn diện được nâng cao.

• Không nên sử dụng thịt cóc để làm thực phẩm tự nhiên:
  • Cơ quan An toàn Thực phẩm – Bộ Y tế khuyến cáo nên loại bỏ thịt cóc, trứng, gan, da và mật khỏi nguồn thực phẩm vì chứa độc tố mạnh, nguy cơ ngộ độc cấp tính rất cao.
  • Bệnh viện Bạch Mai và các chuyên gia chống độc nhấn mạnh: thịt cóc mặc dù giàu đạm nhưng độc tố ở tuyến da và mang tai rất dễ dính vào phần thịt, gây rối loạn tim mạch, thần kinh và tâm thần nên tuyệt đối không nên chế biến tại nhà.
• Tuyệt đối tránh ăn cóc sống hoặc các bộ phận nội tạng:
  • Bộ Y tế đã ban hành văn bản và yêu cầu truyền thông rộng rãi: không ăn cóc sống, gan, mật, da, trứng cóc dưới mọi hình thức để tránh ngộ độc nguy hiểm.
  • Các chuyên gia cảnh báo: độc tố bufotoxin, bufadienolide gây loạn nhịp, suy hô hấp ngay cả khi chỉ loại bỏ nhưng chế biến không đúng cách vẫn còn ngấm vào thịt.
• Khi xảy ra ngộ độc, cần hành động thật nhanh:
  • Nếu xuất hiện triệu chứng nghi ngộ độc như nôn, co giật, khó thở… phải đưa nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức; không chần chờ hoặc áp dụng phương pháp dân gian không rõ hiệu quả.
• Chính quyền địa phương và y tế cơ sở cần đẩy mạnh truyền thông:
  • Các Sở Y tế được chỉ đạo phối hợp triển khai truyền thông khẩu hiệu "Không ăn cóc sống và các bộ phận chứa độc" đến cộng đồng, đặc biệt ở vùng nông thôn, miền núi.
  • Khuyến khích người dân chọn các thực phẩm an toàn, dễ chế biến hơn thay vì mạo hiểm sử dụng thịt cóc chứa nhiều rủi ro sức khỏe.

Các khuyến cáo trên từ chuyên gia và cơ quan y tế thể hiện sự chủ động bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giúp mọi người hiểu rõ những nguy cơ từ thịt cóc và phòng tránh hiệu quả những sự cố đáng tiếc.