Ăn Tam Thất Lúc Nào Thì Tốt – Bí quyết chọn thời điểm vàng cho sức khỏe

Tam thất (Panax notoginseng), còn gọi là sâm tam thất hay kim bất hoán, là một cây thân thảo sống lâu năm trong họ Ngũ gia bì, cao khoảng 30–50 cm. Bộ phận chính dùng làm dược liệu là rễ củ, đôi khi sử dụng thêm hoa và thân rễ khác nhau.

• Đặc điểm thực vật: Lá kép hình mác, hoa nhỏ vàng lục, quả đỏ mọng vào mùa hè thu ở vùng núi cao Việt Nam như Lào Cai, Hà Giang.
• Bộ phận dùng: Rễ củ thường được chế biến thành dạng khô, bột hoặc thục tam thất; hoa tam thất cũng được dùng trong một số bài thuốc.

Trong y học cổ truyền, tam thất được bào chế theo 3 dạng chính:

1. Tam thất tươi: Giã nát rồi đắp trực tiếp lên vết thương.
2. Tam thất sống (khô): Phơi hoặc sấy rồi tán bột, dùng để tán ứ, chỉ huyết, tiêu thũng.
3. Thục tam thất (tam thất chín): Ủ, sao hoặc xử lý nhiệt trước khi dùng, phù hợp cho người suy nhược, khí huyết kém.

Rễ tam thất khô có hình trụ hoặc chùy dài 1,5–4 cm, đường kính 1,2–2 cm, màu vàng xám nhạt, cứng chắc. Đây là nguyên liệu quý trong bào chế nhiều bài thuốc cổ truyền phổ biến.

Tam thất là dược liệu quý với nhiều lợi ích toàn diện cho sức khỏe, bao gồm cả phòng và hỗ trợ điều trị bệnh, đồng thời giúp làm đẹp, tăng cường sức đề kháng theo cách tự nhiên.

• Cầm máu, bồi bổ huyết: Tam thất giúp làm tan máu bầm, giảm chảy máu sau chấn thương, sau sinh hoặc khi bị say nắng, đồng thời bổ sung khí huyết, hỗ trợ phục hồi nhanh chóng.
• Bảo vệ tim mạch: Kích thích lưu thông mạch vành, ổn định nhịp tim, giảm cholesterol và huyết áp, giúp ngăn ngừa nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch.
• Chống oxy hóa, làm chậm lão hóa: Chứa các hợp chất giúp loại bỏ gốc tự do, bảo vệ tế bào, hỗ trợ da mịn màng, giảm nếp nhăn, làm đẹp tự nhiên.
• Hỗ trợ thần kinh và trí nhớ: Tác động thư giãn, giảm stress, tăng cường trí nhớ, cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Kháng viêm, bảo vệ tiêu hóa và gan: Hỗ trợ giảm viêm loét dạ dày–ruột, bảo vệ tế bào gan, giảm men gan.
• Ứng dụng trong điều trị ung thư và phòng ngừa: Có hiệu quả hỗ trợ ngăn ngừa di căn và thúc đẩy hệ miễn dịch.
• Hỗ trợ sinh lý và điều hòa kinh nguyệt: Giúp cân bằng nội tiết tố, giảm đau bụng kinh, hỗ trợ phục hồi sức khỏe sau sinh.

Thời điểm uống tam thất đóng vai trò quan trọng để phát huy hiệu quả tối đa. Dưới đây là các khung giờ lý tưởng được nhiều chuyên gia và bài viết nổi bật trên Bing tại Việt Nam đồng thuận:

• Buổi sáng khi bụng đói (trước bữa ăn): Uống sau khi ngủ dậy giúp làm sạch đường ruột, tăng hấp thu dưỡng chất và kích hoạt tuần hoàn, phù hợp cả pha bột lẫn ngâm mật ong.
• Buổi trưa trước hoặc sau bữa ăn nhẹ: Dùng để bổ sung năng lượng, hỗ trợ tiêu hóa và cung cấp chất chống oxy hóa giữa ngày.
• Buổi chiều (khoảng 15–16h): Giúp giảm stress, tăng tỉnh táo và giảm mệt mỏi sau giờ làm việc.

Thời điểm nên tránh:

• Không uống vào buổi tối hoặc trước khi đi ngủ để tránh gây mất ngủ do tính hoạt huyết.
• Không dùng khi bụng quá no hoặc khi đang bị cảm, sốt hoặc thể trạng lạnh để không ảnh hưởng hiệu quả.

Gợi ý cách dùng:

1. Pha bột tam thất (1,5–4 g) với nước ấm hoặc mật ong vào buổi sáng khi bụng đói.
2. Buổi chiều có thể dùng 1 liều nhỏ (2–3 g) sau bữa phụ để giảm mệt và bổ sung dưỡng chất.
3. Tuân thủ chu kỳ dùng – nghỉ theo cơ địa và tình trạng sức khỏe, tránh lạm dụng kéo dài.

Có nhiều cách chế biến và sử dụng tam thất nhằm tận dụng tối đa công dụng: từ pha bột, pha mật ong đến nấu cùng thực phẩm hay đắp ngoài da. Dưới đây là những phương pháp quen thuộc, dễ thực hiện tại nhà.

• Pha bột tam thất: Dùng 1,5–4 g bột tam thất hòa với nước ấm (40–50 °C), có thể thêm mật ong để dễ uống.
• Pha tam thất với mật ong:
  1. Cho mật ong vào lọ trước để tránh vón bột.
  2. Từ từ thêm bột tam thất, khuấy đều đến khi hòa tan.
  3. Uống 1–2 thìa hỗn hợp mỗi ngày.
• Ngâm tam thất tươi với mật ong: Rửa sạch, thái lát tam thất tươi, ngâm trong mật ong nguyên chất 1–3 tháng; dùng trực tiếp hoặc pha với nước ấm.
• Nấu hoặc hầm cùng thực phẩm: Thêm tam thất (tươi hoặc bột) vào các món như gà, chim, bò hầm để tăng dưỡng chất, dùng 2–3 lần/tuần.
• Đắp ngoài da: Dùng tam thất tươi giã nát, đắp vào vết thương bầm tím giúp tan ứ, giảm sưng đau.

Để dùng tam thất an toàn và hiệu quả, cần chú ý liều lượng phù hợp theo mục đích sử dụng và trạng thái sức khỏe.

• Liều dùng thông thường:
  • Dạng bột: 1,5–4 g/ngày, chia 1–2 lần.
  • Dạng thuốc sắc: 4–10 g/ngày, chia 1–2 lần.
  • Trường hợp hỗ trợ bệnh lý như ung thư: có thể dùng 6–20 g/ngày theo hướng dẫn chuyên gia.
• Tần suất sử dụng:
  • Người khoẻ mạnh: có thể sử dụng hàng ngày.
  • Thể trạng yếu hoặc mới ốm dậy: dùng 2–3 ngày/lần; tránh dùng liên tục kéo dài.
• Thời gian sử dụng:
  • Tốt nhất uống vào buổi sáng hoặc trưa, trước hoặc sau bữa ăn nhẹ để giảm kích ứng dạ dày.
  • Không dùng vào buổi tối để tránh mất ngủ do tính hoạt huyết.

Lưu ý quan trọng khi dùng tam thất:

Kết hợp sử dụng theo chu kỳ: dùng 2–4 tuần, nghỉ 1–2 tuần, sau đó có thể tiếp tục hoặc điều chỉnh theo bác sĩ để bảo đảm an toàn và đạt hiệu quả tốt nhất.

Mặc dù tam thất rất hữu ích, nhưng không phải ai cũng phù hợp. Dưới đây là các nhóm đối tượng nên thận trọng hoặc tránh dùng để đảm bảo an toàn và hiệu quả:

• Phụ nữ mang thai (đặc biệt 3 tháng đầu): Hoạt huyết mạnh có thể gây sảy thai hoặc ảnh hưởng đến thai nhi.
• Phụ nữ trong kỳ kinh nguyệt: Tam thất thúc đẩy lưu thông máu, có thể làm rong kinh hoặc ra nhiều máu hơn.
• Người đang bị cảm lạnh/sốt: Uống tam thất khi cảm có thể làm tình trạng nặng hơn do tăng lưu thông và tính ấm.
• Trẻ vị thành niên: Cơ thể đang phát triển, chức năng tạng phủ chưa ổn định; tam thất dễ gây rối loạn tăng trưởng nếu dùng không đúng cách.
• Người có rối loạn đông máu hoặc dùng thuốc chống đông: Tam thất có thể làm loãng máu, tăng nguy cơ chảy máu.
• Người huyết áp thấp hoặc bệnh tim mạch nặng: Có thể khiến huyết áp giảm thêm, tim đập không ổn định.
• Người có gan, thận hoặc cơ địa dị ứng: Nên tham khảo ý kiến bác sĩ, dễ gặp phản ứng như nổi mẩn, ngứa, tiêu chảy hoặc men gan tăng.
• Sắp phẫu thuật: Nên ngừng dùng ít nhất 2 tuần trước phẫu thuật để tránh tác động đến đông máu.

Gợi ý: Nếu nằm trong các nhóm trên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế trước khi dùng tam thất để đảm bảo an toàn và tối ưu hóa lợi ích sức khỏe.