Ăn Rạm Có Tốt Không? Khám Phá Giá Trị Dinh Dưỡng Và Cách Chế Biến

Rạm (còn gọi là đam, rạm đồng) thuộc họ Varunidae, là loài giáp xác nhỏ tương tự cua nhưng kích thước khiêm tốn hơn, mai dẹt và mỏng hơn so với cua đồng.

• Phân loại: Giáp xác – Bộ Decapoda – Họ Varunidae, bao gồm nhiều loài sống ở vùng nước lợ và nước ngọt ven sông, ven ruộng.
• Hình dáng: Thân dẹt, mai cứng, chân có lông; bụng thường màu vàng hoặc trắng; rạm có hai càng lớn, chân khỏe.
• Sinh cảnh và tập tính:
  • Sống ở vùng nước lợ, đồng trũng, bờ sông, đào hang nông (3–5 cm); tính hiền, dễ bắt.
  • Mùa sinh sản rạm di cư về cửa sông vào các tháng 3–5 và 10 âm lịch, kết đôi, thành bè rồi đẻ trứng.
  • Phân bố rộng khắp miền Bắc – Nam Việt Nam; vào mùa rạm thơm ngon, gạch và thịt béo ngậy.

Rạm không chỉ có hình thức hấp dẫn với thịt ngọt và nhiều gạch, mà còn có vỏ giòn mềm chứa canxi – có thể nhai cả vỏ khi chế biến chín kỹ.

Rạm đồng là nguồn thực phẩm cực kỳ bổ dưỡng, giàu các dưỡng chất quan trọng như protein, khoáng chất và vitamin:

• Protein: Giúp xây dựng cơ bắp, hỗ trợ hệ miễn dịch và tăng năng lượng.
• Canxi & Phốtpho: Lượng canxi trong 100 g rạm lên đến ~3.520 mg, gấp nhiều lần sữa, hỗ trợ xương chắc khỏe.
• Sắt & Kẽm: Sắt tăng cường tạo hồng cầu, ngăn thiếu máu; kẽm thúc đẩy hệ miễn dịch và lành vết thương nhanh chóng.
• Vitamin nhóm B: Đặc biệt B1, B2, B12 giúp chuyển hóa năng lượng, duy trì chức năng thần kinh và tạo hồng cầu.
• Lipid hợp lý: Cung cấp chất béo tốt, giúp hấp thụ vitamin tan trong dầu mà không gây thừa cholesterol.

Vỏ rạm khi nấu chín cũng có thể nhai được, bổ sung canxi hữu ích mà không phải bỏ đi. Sự kết hợp giàu protein, khoáng chất và vitamin từ rạm giúp cải thiện sức khỏe xương, tăng sức đề kháng và hỗ trợ chức năng thần kinh một cách tự nhiên.

Ăn rạm đồng mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhờ sự kết hợp giữa dinh dưỡng và các đặc tính quý giá:

• Bồi bổ khí huyết & hỗ trợ xương khớp: Hàm lượng canxi, phốtpho và protein cao giúp tăng cường xương, hỗ trợ lành xương, chống còi xương ở trẻ em.
• Tăng cường miễn dịch & chống mệt mỏi: Kẽm, sắt cùng vitamin B giúp cải thiện khả năng miễn dịch, giảm thiếu máu, nâng cao sức đề kháng.
• Hỗ trợ chức năng thần kinh và chuyển hóa: Vitamin nhóm B, đặc biệt B12, thúc đẩy chuyển hóa năng lượng, cải thiện trí nhớ và hoạt động hệ thần kinh.
• Giá trị dược liệu: Trong Đông y, rạm được dùng để chữa cảm nắng, thanh nhiệt, an thần, hỗ trợ sinh lý, giảm đau nhức xương.

Nhờ giàu khoáng chất, vitamin và hợp chất có lợi, ăn rạm vừa là trải nghiệm ẩm thực thú vị vừa là phương thức bổ sung dưỡng chất tự nhiên hỗ trợ sức khỏe toàn diện.

Để thưởng thức trọn vẹn vị ngọt và giàu dinh dưỡng của rạm, bạn cần chú trọng khâu chọn mua và sơ chế kỹ càng.

• Chọn rạm tươi sống:
  • Chọn rạm còn khỏe, bò nhanh và cựa mạnh khi chạm.
  • Ưu tiên rạm cái có yếm to, nhiều thịt và gạch, lớp mai vàng tươi, cứng chắc.
  • Tránh rạm chết, thâm, sủi bọt hoặc hôi; nên mua ở chợ hải sản uy tín hoặc nhà cung cấp rõ nguồn gốc.
• Sơ chế rạm sạch và an toàn:
  1. Rửa rạm dưới vòi nước để loại bỏ bùn đất bên ngoài.
  2. Ngâm rạm trong nước muối loãng hoặc nước gạo khoảng 15–30 phút để chúng nhả hết bẩn và chất cặn.
  3. Dùng bàn chải mềm chà kỹ phần mai, chân, càng để sạch từng kẽ.
• Chuẩn bị trước khi chế biến:
  • Cắt bỏ phần mai và yếm, khều lấy gạch để riêng – sử dụng gạch giúp món ăn thêm vị béo.
  • Rửa lại thịt rạm sau khi khều gạch, để ráo trước khi chế biến.
  • Lưu ý: Nếu nấu canh hoặc lẩu, có thể giữ lại phần càng hoặc thân rạm, cắt nhỏ để lấy nước ngọt.

Qua các bước chọn và sơ chế đúng chuẩn, rạm sẽ giữ được độ ngọt tự nhiên, an toàn cho sức khỏe và đem đến hương vị tuyệt vời cho mọi món ăn.

Rạm đồng mang đến hàng loạt món ngon dân dã, dễ làm nhưng đậm đà, phù hợp cho bữa cơm gia đình hay liên hoan nhẹ.

• Canh rạm rau đay/mồng tơi/khoai sọ:
  • Thịt rạm xay hoặc nguyên con nấu cùng rau đay, rau mồng tơi, khoai sọ, tạo vị ngọt thanh, bổ dưỡng và giải nhiệt.
• Rạm rang me:
  • Rang rạm cùng nước me chua dịu, hành tím và tỏi, thêm chút đường, tạo món mặn – ngọt – chua hài hòa, ăn với cơm rất đưa miệng.
• Rạm rang/làm món lá lốt:
  • Phi thơm hành – tỏi, xào rạm với lá lốt, nêm nước mắm, hạt nêm, chút dầu điều; rạm thấm vị thơm, cay nhẹ, ăn kèm rau sống.
• Rạm rim mẻ:
  • Kết hợp vị chua nhẹ từ mẻ lên men với vị ngọt đậm của rạm, xào nhẹ, tạo món đưa cơm, phù hợp làm nhắm.
• Bún/ríu rạm đặc sản:
  • Chuẩn bị nước dùng từ rạm và xương ống, nêm gia vị, thêm bún tươi, rau thơm; có thể thêm nước cốt dừa cho món Bình Định.
• Mắm rạm truyền thống:
  • Nấu kỹ rạm với hành, tỏi, gia vị rồi ủ lên men; dùng để chấm hoặc chế biến bánh đúc, bún rạm vùng Quảng.

Nhờ cách chế biến đa dạng, từ canh thanh mát đến mắm rạm đậm đà, món ăn từ rạm vừa giữ trọn dinh dưỡng lại mang hương vị dân dã khó quên.

Dù rạm và cua đồng đều là giáp xác, nhưng loài rạm (hay đam đồng) có nhiều điểm đặc trưng giúp bạn dễ dàng nhận biết và khai thác hương vị độc đáo của nó.

Việc phân biệt rõ giúp bạn chọn đúng nguyên liệu, tận dụng tối đa giá trị dinh dưỡng đặc trưng của mỗi loài để chế biến món ăn phong phú và hấp dẫn.

Rạm dù bổ dưỡng nhưng cần lưu ý để ăn an toàn và phù hợp với từng đối tượng:

• Đối tượng hạn chế:
  • Người bị bệnh gout, thận hoặc thừa purin nên tham khảo bác sĩ trước khi ăn, vì rạm chứa purin có thể ảnh hưởng đến acid uric.
  • Phụ nữ mang thai nên tiêu thụ rạm vừa phải, không quá nhiều để tránh ảnh hưởng không mong muốn.
• Dị ứng hải sản:
  • Người có cơ địa dị ứng với hải sản (cua, tôm…) cần thận trọng, vì rạm có thể gây nổi mẩn, ngứa, hoặc khó thở nếu bị dị ứng.
• Chế biến kỹ để đảm bảo an toàn:
  • Rửa sạch, ngâm muối và nấu chín hoàn toàn để loại bỏ vi khuẩn, ký sinh trùng có trong thân vỏ.
  • Không ăn rạm sống hoặc chưa nấu kỹ để hạn chế rủi ro về đường tiêu hóa.
• Kiểm soát khẩu phần:
  • Không nên dùng quá nhiều rạm trong một bữa để tránh khó tiêu, đầy bụng hoặc dư thừa chất đạm.

Nhờ tuân thủ các lưu ý trên, bạn có thể thưởng thức rạm một cách an toàn, hợp lý và tận dụng trọn vẹn giá trị dinh dưỡng mà loài giáp xác này mang lại.

Tại Việt Nam, rạm xuất hiện theo mùa rõ rệt và có giá trị thương mại cao, đặc biệt trong mùa rạm tròn mẩy.

• Mùa vụ chính:
  • Rạm “bay” hoặc “trôi” rộ nhất từ tháng 4–6 (đầu mùa mưa) và kéo dài đến tháng 7–8, khi thịt chắc, gạch đầy đặn và ngọt hơn.
  • Nông dân chủ yếu bắt rạm bằng lú, lờ ở bãi nước giữa thủy triều xuống nhằm thu hoạch rạm trưởng thành.
• Thu mua và đầu ra:
  • Thương lái thường đến tận ao hoặc chợ tham gia sớm, thích rạm có thịt nhiều và nhiều gạch.
  • Rạm cái, rạm lột, hoặc rạm mang trứng được bán giá cao hơn so với rạm đực.
• Giá thị trường hiện nay:

  Loại rạm	Giá (VND/kg)
  Rạm thường	100.000–150.000
  Rạm cái/lột/trứng	130.000–220.000

  Giá có thể thay đổi theo vùng miền, thời điểm và nhu cầu thị trường.

• Nuôi rạm thương phẩm:
  • Phát triển nuôi rạm kết hợp với mô hình đa canh, đặc biệt ở các tỉnh ĐBSCL, giúp ổn định thu nhập.
  • Chu kỳ nuôi đạt thương phẩm sau khoảng 3–4 tháng; ao nuôi khuyến nghị có độ mặn 5–15‰, đáy bùn mềm và giàu mùn.

Sự kết hợp giữa mùa vụ khai thác tự nhiên và phát triển nuôi thương phẩm mang lại nguồn rạm ổn định, giá trị kinh tế cao và là lựa chọn ẩm thực an toàn, bền vững cho người tiêu dùng.