Ăn Ốc Sên Có Tốt Không? Khám Phá Dinh Dưỡng, Lợi Ích & Cách Chế Biến

Ốc sên (Gastropoda) là nhóm nhuyễn thể đa dạng, gồm hơn 10.000 loài và khoảng 400 họ, sống cả trên cạn và dưới nước.

• Tên khoa học: Gastropoda; Tên thông dụng: ốc sên, động vật chân bụng.
• Phân bố: có mặt khắp nơi trên thế giới, từ môi trường nước ngọt, biển đến đất liền.
• Đặc điểm sinh học:
  • Cơ thể bao gồm đầu, xúc tu, chân và khối cơ quan nội tạng xoắn.
  • Có 1–2 cặp xúc tu; mắt và khứu giác được đặt trên xúc tu.
  • Di chuyển chậm, tiết chất nhờn hỗ trợ chuyển động và bảo vệ cơ thể.
  • Hệ thần kinh đơn giản, có khả năng học tập ở mức độ cơ bản.

Ốc sên có vai trò trong sinh thái và ẩm thực:

1. Một số loài được chế biến thành món ăn nhiều dinh dưỡng, cung cấp protein, khoáng chất (sắt, canxi, phốt pho…), vitamin B12, magie…
2. Có thể chứa ký sinh trùng nếu không được làm sạch và chế biến kỹ.

Thịt ốc sên là nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng, cung cấp nhiều dưỡng chất thiết yếu cho sức khỏe.

Ngoài ra, thịt ốc sên chứa omega‑3, vitamin E và chất chống oxy hóa, làm cho ốc sên trở thành “siêu thực phẩm” hỗ trợ tim mạch và sức khỏe tổng thể.

Ốc sên không chỉ là món ăn độc đáo mà còn mang lại nhiều lợi ích tích cực cho sức khỏe nhờ thành phần dinh dưỡng phong phú.

• Tăng cường hệ miễn dịch: Các khoáng chất như selen, kẽm và đồng hỗ trợ chức năng tế bào miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
• Cải thiện sức khỏe tim mạch: Omega‑3 và chất béo không bão hòa giúp giảm cholesterol xấu, ổn định huyết áp và bảo vệ van tim.
• Hỗ trợ chức năng não bộ: Vitamin B12 và choline trong ốc sên giúp tăng trí nhớ, tập trung, đồng thời giảm nguy cơ suy giảm nhận thức.
• Giúp tạo máu và phòng thiếu máu: Hàm lượng sắt và vitamin B12 cao hỗ trợ quá trình tạo hồng cầu, giảm mệt mỏi, hoa mắt chóng mặt.
• Giúp hồi phục cơ bắp và tăng năng lượng: Protein chất lượng cao giúp xây dựng và bảo vệ cơ bắp, thúc đẩy phục hồi sau tập luyện.
• Hỗ trợ hệ xương chắc khỏe: Canxi, phốt pho, magiê kết hợp giúp duy trì mật độ xương và giảm nguy cơ loãng xương.
• Chống lão hóa và bảo vệ da: Vitamin E và chất chống oxy hóa trong ốc sên giúp giảm gốc tự do, hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa và bảo vệ sức khỏe tế bào da.

Dù là thực phẩm bổ dưỡng, ăn ốc sên vẫn cần lưu ý đúng cách để đảm bảo an toàn và tránh nguy cơ sức khỏe.

• Nguy cơ nhiễm ký sinh trùng: Ốc sên sống trong môi trường ẩm, ăn tạp nên dễ mang ấu trùng giun như giun phổi chuột (A. cantonensis), giun lươn… Nếu ăn sống hoặc chưa chín kỹ, có thể gây viêm não, viêm màng não, tổn thương gan, rối loạn tiêu hóa hoặc thậm chí tử vong.
• Dị ứng và ngộ độc thực phẩm: Một số người có cơ địa nhạy cảm có thể bị đau đầu, sốt, buồn nôn, nôn, tiêu chảy sau khi ăn. Nếu chế biến sai cách, vi khuẩn như E.coli, tả, lỵ vẫn còn tồn tại trong thức ăn.
• Nguy cơ nhiễm hóa chất: Ốc sên ăn cỏ cây phun thuốc hoặc chất độc trong đất có thể tích tụ kim loại nặng, thuốc trừ sâu. Việc ăn ốc không rõ nguồn gốc có thể đưa chất bảo vệ thực vật vào cơ thể.

Lưu ý khi chọn và chế biến:

1. Chọn ốc sên được nuôi trong môi trường sạch, kiểm soát an toàn thực phẩm.
2. Sơ chế kỹ: ngâm, rửa nhiều lần để ốc nhả nhớt và chất bẩn; loại bỏ nội tạng, ruột trước khi nấu.
3. Luộc hoặc nấu chín hoàn toàn ở nhiệt độ ≥70 °C và thời gian đủ lâu (≥10 phút) để tiêu diệt ký sinh và vi khuẩn.
4. Tuyệt đối không ăn ốc sên sống, tái, gỏi, nướng nguyên con mà chưa qua sơ chế kỹ.
5. Quan tâm vệ sinh môi trường: diệt chuột, dọn dẹp nơi ốc sinh sống, giảm nguy cơ trung gian ký sinh trùng.
6. Nếu sau khi ăn xuất hiện triệu chứng bất thường (sốt, đau đầu, buồn nôn…), cần đến cơ sở y tế ngay.

Ốc sên không chỉ là nguồn thực phẩm dinh dưỡng mà còn được ứng dụng lâu đời trong y học cổ truyền và ngành mỹ phẩm hiện đại.

• Y học cổ truyền: Thịt và nhớt ốc sên (loài hoa như Achatina fulica) được gọi là “oa ngưu”, tính hàn, vị mặn và dùng để:
• Bổ dưỡng, giải độc, lợi tiểu, tiêu viêm và chống co thắt.
• Chữa mụn, lở loét ngoài da bằng cách giã nát, nướng hoặc đắp trực tiếp.
• Xử lý các bệnh như hen suyễn, thấp khớp, viêm cổ họng, qua việc sử dụng nước sắc, viên nghiền hoặc ngậm.
• Công nghiệp mỹ phẩm hiện đại:
• Chiết xuất chất nhờn (mucin) chứa proteoglycans, glycoprotein, acid hyaluronic, enzyme và khoáng chất như đồng, kẽm giúp:
• Dưỡng ẩm sâu, thúc đẩy tái tạo da, giảm nhăn và sẹo, tăng sinh collagen.
• Bảo vệ da khỏi tổn thương do ánh sáng mặt trời và ô nhiễm, làm dịu và phục hồi vết thương.
• Các sản phẩm serum, kem ốc sên trở nên phổ biến như CosRX, Elicina…, phù hợp cho da nhạy cảm hoặc mới làm quen với skincare.
• Lưu ý khi sử dụng: Nên chọn sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, kiểm nghiệm an toàn và chất lượng, tránh rủi ro nhiễm ký sinh trùng hoặc vi khuẩn.

Để tận dụng tối đa giá trị dinh dưỡng và đảm bảo an toàn khi ăn ốc sên, cần tuân thủ quy trình làm sạch và chế biến đúng cách.

1. Chọn nguồn ốc an toàn:
   • Ưu tiên ốc sên nuôi trong trang trại kiểm soát chất lượng.
   • Tránh ốc sống ở môi trường ô nhiễm, cỏ dại, nơi có phân trâu, bò hoặc chuột.
2. Sơ chế làm sạch:
   • Ngâm trong nước sạch, có thể thêm muối hoặc nước vo gạo, để ốc thải nhớt và chất bẩn khoảng 6–12 giờ.
   • Thay nước nhiều lần, dùng bàn chải cọ nhẹ vỏ, loại bỏ hoàn toàn ruột, gan, phổi.
3. Nấu chín kỹ:
   • Luộc hoặc hấp ở nhiệt độ ≥ 70 °C tối thiểu 10 phút để tiêu diệt ký sinh và vi khuẩn.
   • Không dùng ốc sống, tái, nướng nguyên con mà chưa sơ chế kỹ.
4. Chế biến biến tấu:
   • Xào, nướng, om với gia vị thơm ngon như sả, tỏi, ớt, me… để tăng hương vị và dễ tiêu hóa.
   • Kết hợp với rau xanh để bổ sung chất xơ và cân bằng dinh dưỡng.
5. Vệ sinh và phòng ngừa:
   • Giữ môi trường nuôi và chế biến sạch sẽ, tránh gần chuột, phân bẩn.
   • Sát trùng dụng cụ sau khi chế biến để ngăn ngừa vi khuẩn lây lan.
6. Theo dõi sức khỏe:
   • Nếu có dấu hiệu bất thường như sốt, đau đầu, nôn ói hoặc tiêu chảy sau khi ăn, cần đến cơ sở y tế ngay.

Ốc sên đang ngày càng được nhìn nhận tích cực hơn trên thị trường thực phẩm và chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam.

• Siêu thực phẩm mới nổi: Ốc sên được đánh giá là “siêu thực phẩm” nhờ giàu protein, sắt và omega‑3, cung cấp giá trị dinh dưỡng cao và trở thành lựa chọn cho người ăn kiêng và người quan tâm sức khỏe.
• Chuyên gia y tế: PGS.TS-BS Bùi Hữu Hoàng (BV Đại học Y Dược TP.HCM) khẳng định ốc sên giàu dưỡng chất – song cần chọn nguồn nuôi an toàn và chế biến đúng cách để tránh ký sinh trùng.
• Truyền thông cảnh báo: Các báo lớn như Tuổi Trẻ và Sức khỏe & Đời sống khuyến cáo không ăn ốc sên sống/tái do nguy cơ nhiễm giun phổi chuột A. cantonensis, nhấn mạnh tầm quan trọng của sơ chế và nấu chín kỹ.
• Xu hướng nuôi ốc sên: Dần xuất hiện trại nuôi ốc sên kiểm soát chất lượng – hướng đến mục tiêu vừa bảo đảm dinh dưỡng, vừa an toàn vệ sinh, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng.