Ăn Lợn Bị Dịch Tả Có Sao Không – Giải Đáp An Toàn Thực Phẩm & Sức Khỏe

Bệnh dịch tả lợn gồm hai loại chính: dịch tả lợn châu Phi (ASF) và dịch tả cổ điển (CSF). Dù đều gây lây truyền qua lợn và làm chết hàng loạt, ASF thường nguy hiểm hơn với tỉ lệ tử vong gần 100%, còn CSF nhẹ hơn nhưng vẫn cần kiểm soát nghiêm ngặt.

• Đặc điểm dịch tả lợn châu Phi (ASF):
  • Gây ra bởi virus thuộc họ Asfarviridae, có khả năng tồn tại lâu ngoài môi trường.
  • Khởi phát từ Châu Phi (Kenya năm 1921), lan rộng đến châu Âu từ năm 1957 và vào Việt Nam từ 2019.
  • Lây truyền rất nhanh, tỷ lệ tử vong ở lợn gần 100%.
• Đặc điểm dịch tả cổ điển:
  • Cũng do virus gây ra, có thể bùng phát mạnh ở đàn lợn.
  • Biểu hiện đa dạng: từ quá cấp tính đến mãn tính, thường gây xuất huyết và suy giảm sức khỏe lợn.

Cả hai bệnh đều lây lan qua tiếp xúc trực tiếp giữa lợn, thức ăn, dụng cụ chăn nuôi hoặc vectơ trung gian như ruồi, chuột. Việt Nam đã phát hiện ASF từ đầu năm 2019, đã tiêu hủy hàng triệu con lợn và áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ.

Hiện chưa có vaccine phổ biến cho ASF, trong khi CSF có thể tiêm phòng. Các biện pháp an toàn sinh học, giám sát chặt chẽ đàn lợn và xử lý nhanh ổ dịch là chìa khóa kiểm soát hiệu quả.

• Sốt cao, bỏ ăn, mệt mỏi: Lợn nhiễm bệnh ASF thường sốt đột ngột (41–42 °C), mất khẩu vị và trở nên trầm cảm, bỏ ăn trước khi bệnh bùng phát.
• Rối loạn tiêu hóa: Tiêu chảy hoặc táo bón, có thể đi kèm nôn mửa và phân có lẫn máu.
• Xuất huyết dưới da và nội tạng:
  • Da, tai, bẹn có đốm tím, xuất huyết rõ ở vùng da mỏng.
  • Các cơ quan như thận, phổi, lách, hạch lympho cũng xuất huyết, phù nề.
• Biến thể bệnh:
  • Thể quá cấp tính: lợn chết nhanh trong vòng vài ngày, đôi khi chưa rõ triệu chứng.
  • Thể cấp tính: rõ triệu chứng sốt, tiêu chảy, xuất huyết.
  • Thể mãn tính/mang trùng: chủ yếu gặp ở lợn rừng; biểu hiện nhẹ, đôi khi không rõ.
• Triệu chứng thêm ở lợn nái và lợn con: Lợn nái có thể sẩy thai; lợn con và heo thịt dễ tử vong toàn đàn.

Những dấu hiệu này khá giống với các bệnh heo khác như CSF, tai xanh… nên việc xác định chính xác cần dựa vào xét nghiệm thú y. Khi nghi ngờ, cần báo cơ quan chức năng để kiểm tra mẫu bệnh phẩm, xác định nguyên nhân chính xác và xử lý kịp thời.

Virus gây bệnh dịch tả lợn, đặc biệt là ASF, không lây trực tiếp sang người. Tuy nhiên, việc tiếp xúc với lợn nhiễm có thể làm gián tiếp lan truyền các mầm bệnh khác như tai xanh, liên cầu khuẩn, cúm heo… khiến sức khỏe con người bị ảnh hưởng nếu không phòng ngừa đúng cách.

• Không lây sang người trực tiếp: Virus ASF và CSF không thể lây sang người qua tiếp xúc hoặc tiêu thụ thịt đã được nấu chín kỹ.
• Nguy cơ từ bệnh đồng nhiễm: Lợn nhiễm hiệu quả có thể mang thêm vi khuẩn hoặc virus gây bệnh cho người như liên cầu khuẩn, gây rối loạn tiêu hóa, nhiễm độc đường tiêu hóa, thậm chí viêm màng não nếu ăn tiết canh hoặc thịt sống.
• Động vật trung gian:
  • Côn trùng như ruồi, ruồi trâu, ve mềm và loài gặm nhấm như chuột có thể mang virus ASF giữa các đàn lợn.
  • Vật nuôi như chó, mèo, chim gia cầm cũng có thể mang mầm bệnh từ lợn bệnh đến nơi khác.

👉 Giải pháp bảo vệ: luôn rửa tay kỹ, đeo găng và đồ bảo hộ khi tiếp xúc với lợn nghi nhiễm; tuyệt đối không dùng thịt sống hoặc tiết canh; giữ vệ sinh chuồng trại và ngăn chặn côn trùng – gặm nhấm phát tán bệnh.

Ăn thịt lợn nhiễm dịch tả châu Phi (ASF) sau khi đã nấu chín kỹ (≥ 70 °C) thường an toàn với người, vì virus bị tiêu diệt ở nhiệt độ cao. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ tiết canh, thịt sống hoặc chín tái, bạn có thể đối mặt với một số nguy cơ.

• Nguy cơ nhiễm các mầm bệnh đồng nhiễm: Lợn mắc ASF thường dễ dính thêm vi khuẩn như liên cầu, tai xanh, viêm đường ruột, gây nguy hiểm khi ăn tiết canh hoặc thịt chưa chín kỹ.
• Ngộ độc thực phẩm: Mầm bệnh từ dịch tả hoặc đồng nhiễm có thể gây đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa—thậm chí viêm màng não nếu vi khuẩn theo vết thương xâm nhập vào cơ thể.
• Gây mất an tâm và tâm lý tiêu cực: Dù thịt nấu chín, nhưng lo ngại về nguồn gốc và chất lượng thịt sẽ ảnh hưởng đến cảm giác ngon miệng và sức khỏe tinh thần.

✅ Lời khuyên: Luôn mua thịt từ nguồn rõ ràng, nấu chín kỹ ở nhiệt độ ≥ 70 °C, tránh tiết canh và thịt sống/tái để bảo vệ sức khỏe và an tâm hơn trong sử dụng thực phẩm.

Virus gây bệnh dịch tả lợn châu Phi (ASFV) cực kỳ bền bỉ trong tự nhiên, tồn tại từ vài tháng đến cả năm trong máu, mô, dịch bài tiết và sản phẩm thịt sống hoặc chưa nấu chín kỹ.

• Đường lây trực tiếp: Tiếp xúc giữa lợn bệnh và lợn lành qua máu, nước mũi, phân hoặc dịch từ cơ thể bệnh.
• Đường lây gián tiếp:
  • Dụng cụ, quần áo, chuồng trại, phương tiện vận chuyển bị nhiễm virus.
  • Thức ăn dư thừa, sản phẩm chế biến từ thịt lợn bệnh (thịt tái, thịt muối, đông lạnh).
  • Động vật trung gian: ve mềm Ornithodoros, ruồi, chuột mang virus.
• Thời gian ủ bệnh: Từ 3–15 ngày sau khi tiếp xúc, thể cấp tính thường biểu hiện sau 3–4 ngày.

✅ Phòng ngừa hiệu quả: Kiểm soát nguồn thức ăn, vệ sinh chuồng trại, khử trùng dụng cụ, ngăn chặn côn trùng và động vật trung gian, đồng thời kiểm soát vận chuyển lợn để tránh mở rộng ổ dịch.

Để bảo vệ đàn lợn và giảm thiểu rủi ro, việc phòng ngừa dịch tả lợn cần thực hiện một cách toàn diện, bài bản và theo quy định chuyên nghiệp.

• Vệ sinh – khử trùng định kỳ:
  • Phun sát trùng và tiêu độc nơi chuồng trại hàng ngày ở vùng có dịch, sau đó giảm tần suất theo tuần, kết hợp rắc vôi bột xung quanh chuồng và vùng đệm.
  • Vệ sinh kỹ dụng cụ, quần áo, phương tiện chăn nuôi để hạn chế virus và côn trùng trung gian.
• Kiểm soát người và phương tiện:
  • Thiết lập khu vực hạn chế ra vào, chỉ cho phép người và phương tiện được khử trùng, mang đồ bảo hộ vào khu vực chuồng trại.
  • Tuân thủ quy trình ra-vào chuồng: rửa tay, khử trùng, thay quần áo bảo hộ.
• Quản lý nguồn thức ăn và nguồn giống:
  • Không dùng thức ăn thừa, thức ăn chưa qua xử lý nhiệt hoặc không rõ nguồn gốc.
  • Mua lợn giống đã kiểm dịch và chứng nhận rõ ràng từ cơ quan chức năng.
• Tiêm vaccine và xây dựng miễn dịch đàn:
  • Tiêm vaccine dịch tả lợn châu Phi – một lớp “lá chắn” hiệu quả theo hướng dẫn từ Cục Thú y và Bộ NN‑PTNT.
  • Kinh nghiệm từ trang trại thí điểm cho thấy hiệu quả bảo hộ trên 90%, đàn lợn phát triển khỏe mạnh sau khi tiêm.
• Giám sát – phát hiện sớm – xử lý ổ dịch:
  • Theo dõi đàn lợn thường xuyên, báo ngay cơ quan thú y khi có nghi ngờ. Tiêu hủy và xử lý môi trường ổ dịch kịp thời.
  • Chủ động phối hợp giữa cấp tỉnh, huyện và xã theo chỉ đạo của chính quyền trong việc công bố, kiểm điểm và kiểm tra ổ dịch.

✅ Kết luận: Kết hợp chặt chẽ vệ sinh sinh học, kiểm soát ra vào, quản lý nguồn lực, tiêm vaccine và giám sát kỹ càng là giải pháp toàn diện để bảo vệ đàn lợn khỏi dịch tả và đảm bảo chăn nuôi bền vững.

Việt Nam đã phát triển và triển khai thành công hai loại vaccine giảm độc lực sống: NAVET‑ASFVAC và AVAC ASF LIVE, hướng đến tăng cường miễn dịch đàn lợn một cách hiệu quả và an toàn.

• Loại vaccine & đối tượng:
  • NAVET‑ASFVAC (Navetco): sử dụng chủng ASFV‑G‑ΔI177L, tiêm cho lợn từ 8 tuần tuổi.
  • AVAC ASF LIVE (AVAC): chủng ASFV‑G‑ΔMGF, dùng cho lợn từ 4 tuần tuổi, một liều duy nhất đủ bảo hộ.
• Hiệu quả thực tế:
  • Có hơn 600.000–1.500.000 liều đã dùng trong thực địa, đạt hiệu quả miễn dịch trên 90–95%, đàn lợn phát triển khỏe mạnh, không tái nhiễm bệnh.
  • Trang trại ở Hà Nội ghi nhận hiệu quả bảo hộ trên 90%, lợn không bị nhiễm dù tiếp xúc với mầm bệnh.
• Giám sát và cấp phép:
  • Bộ NN‑PTNT và Cục Thú y giám sát kỹ quá trình tiêm phòng; vaccine được cấp phép sử dụng toàn quốc từ giữa năm 2023.
  • Lô vaccine AVAC ASF LIVE đã xuất khẩu sang Philippines, Indonesia với phản hồi tích cực.

✅ Tóm lại, vaccine ASF tại Việt Nam đã chứng minh được hiệu quả thực tiễn cao, góp phần bảo vệ đàn lợn khỏi dịch tả, tạo tiền đề chăn nuôi ổn định và xuất khẩu vaccine ra thị trường quốc tế.

Dịch tả lợn châu Phi (ASF) đã lan rộng mạnh mẽ trên toàn cầu và tại Việt Nam, nhưng với sự vào cuộc quyết liệt, tình hình đang dần ổn định và kiểm soát hiệu quả.

• Tình hình toàn cầu:
  • ASF xuất hiện từ châu Phi năm 1921, lan sang châu Âu 1957, và ảnh hưởng tới nhiều quốc gia châu Á, châu Mỹ, châu Âu.
  • Trên 20 quốc gia ghi nhận dịch từ 2017–2019, trong đó Trung Quốc, Nga, các nước Đông Âu và nhiều nước châu Á khác bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
• Tình hình tại Việt Nam:
  • Ổ dịch đầu tiên phát hiện năm 2019 tại Hưng Yên và Thái Bình, nhanh chóng lan tới 23–34 tỉnh thành, tiêu hủy hàng triệu con lợn.
  • Tính đến tháng 9/2019 đã có hơn 5 triệu con bị tiêu hủy tại 63 tỉnh, tương đương gần 290.000 tấn thịt lợn.
  • Năm 2023–2024, số ổ dịch giảm mạnh, nhưng vẫn cảnh báo nguy cơ tái phát, nhất là tại các vùng chăn nuôi nhỏ lẻ.

✅ Tích cực nhìn nhận: Nhờ quyết sách chặt chẽ và ứng dụng vaccine, Việt Nam từng bước kiểm soát ASF. Trên thế giới, nhiều quốc gia cũng tái đàn an toàn, mở ra triển vọng phục hồi đàn lợn toàn cầu.