Thiếu Đường Trong Máu Nên Ăn Gì để Nhanh Hồi Phục & Duy Trì Năng Lượng?

Thiếu đường trong máu, hay còn gọi là hạ đường huyết, xảy ra khi lượng glucose trong máu giảm xuống dưới khoảng 70 mg/dL. Khi đó, cơ thể thiếu năng lượng cho các hoạt động cơ bản và có thể xuất hiện các triệu chứng như chóng mặt, run rẩy, đổ mồ hôi và mệt mỏi.

• Do thuốc điều trị tiểu đường: Sử dụng quá nhiều insulin hoặc thuốc nhóm sulfonylurea, meglitinides, sulfonylurea... có thể làm hạ đường huyết đột ngột .
• Bỏ bữa hoặc ăn không đủ carbohydrate: Nhịn ăn kéo dài hoặc tập thể dục mà không bổ sung năng lượng có thể khiến glucose giảm mạnh .
• Uống rượu khi đói: Rượu ức chế gan giải phóng glycogen dự trữ, gây giảm đường huyết .
• Bệnh lý hoặc rối loạn nội tiết: Các bệnh gan, thận, suy tuyến yên, thượng thận hoặc khối u insulinoma có thể dẫn đến tình trạng dư insulin hoặc giảm hormon kích thích tăng đường máu .
• Hạ đường huyết sau ăn: Một số người, nhất là sau phẫu thuật đường tiêu hóa, có thể bị tăng insulin nhanh dẫn đến đường huyết tụt sau ăn 2–4 giờ .

Về bản chất, đây là sự mất cân bằng giữa hai hormon chính: insulin (giúp giảm glucose) và glucagon (kích thích tăng glucose). Khi insulin quá cao hoặc glucagon không đủ, đường huyết sẽ giảm xuống mức báo động, gây nhiều rủi ro nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời .

Khi bạn phát hiện mình bị thiếu đường trong máu (dưới 70 mg/dL), quy tắc “15‑15” là cách xử lý nhanh chóng và an toàn:

1. Ăn hoặc uống 15g carbohydrate dễ hấp thu: ví dụ như ½ cốc nước ép trái cây, 1 muỗng canh mật ong, 4 viên glucose, hoặc 5–6 viên kẹo ngọt.
2. Chờ 15 phút và đo lại đường huyết: để xem mức glucose đã ổn định chưa.
3. Nếu vẫn dưới 70 mg/dL: tiếp tục bổ sung thêm 15g carbohydrate, chờ thêm 15 phút và đo lại.
4. Khi đường huyết ≥ 70 mg/dL: nên ăn một bữa nhẹ chứa carbohydrate phức hợp và protein để duy trì mức ổn định lâu dài.

Quy trình này giúp bạn nhanh chóng đưa đường huyết về mức an toàn, tránh các triệu chứng nguy hiểm như chóng mặt, run rẩy hoặc mất ý thức, đồng thời duy trì trạng thái năng lượng ổn định cho cơ thể.

Khi đường huyết giảm đột ngột, bạn cần bổ sung ngay các loại thực phẩm chứa carbohydrate đơn giản, dễ hấp thu để nhanh chóng đưa đường máu về mức an toàn. Dưới đây là những lựa chọn hiệu quả:

• Nước ép trái cây: ½ cốc nước cam, táo, nho,... cung cấp khoảng 15 g carbohydrate đơn giản, hấp thu nhanh trong vòng 5–15 phút.
• Mật ong hoặc đường: 1 muỗng canh mật ong hoặc đường hòa tan, cung cấp glucose tức thì.
• Kẹo glucose hoặc kẹo ngọt: 3–6 viên glucose, hoặc 5–8 viên kẹo dẻo/kẹo cứng đều chứa đủ lượng đường cần thiết.
• Trái cây tươi: Nửa quả chuối chín, 1 quả táo/cam nhỏ, 15 quả nho hoặc 2 muỗng nho khô đều là nguồn đường tự nhiên tốt.

Sau khi bổ sung đường nhanh, bạn nên tiếp tục theo quy tắc “15‑15”: đợi 15 phút và đo lại đường huyết. Khi mức đường ≥ 70 mg/dL, nên ăn thêm bữa nhẹ chứa carbohydrate phức hợp kèm lượng nhỏ protein để duy trì ổn định lâu dài.

Sau khi đường huyết đã về ngưỡng an toàn (≥ 70 mg/dL), việc tiếp tục ăn các thực phẩm dinh dưỡng giúp duy trì ổn định đường máu và cung cấp năng lượng lâu dài là rất quan trọng:

• Ngũ cốc nguyên hạt & tinh bột phức hợp: như gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám – tiêu hoá chậm, giữ mức glucose ổn định lâu dài.
• Protein lành mạnh: trứng, cá, thịt nạc, đậu phụ hoặc đậu – giúp kiểm soát đường huyết, hỗ trợ cơ bắp và no lâu hơn.
• Chất béo không bão hòa: bơ, các loại hạt (hạnh nhân, óc chó, chia), dầu ô liu – làm chậm hấp thu carbohydrate và tốt cho tim mạch.
• Rau củ nhiều chất xơ: bông cải xanh, rau lá xanh, dưa chuột, đậu bắp – bổ sung vitamin, khoáng và giúp ổn định đường huyết sau bữa ăn.
• Trái cây ít ngọt: táo, lê, bưởi, dâu tây – đường tự nhiên kết hợp chất xơ, hấp thu từ từ, không gây biến động lớn.

Lưu ý nên ăn bữa nhẹ kết hợp carbohydrate phức hợp + protein + chất béo lành mạnh sau 1–2 giờ khi đường huyết ổn định. Chia nhỏ bữa, uống đủ nước, kết hợp rau củ và thực phẩm giàu chất xơ giúp duy trì mức đường ổn định, giữ năng lượng và phòng ngừa tái tụt đường trong ngày.

Khi đường huyết giảm, việc chọn đúng loại thực phẩm không chỉ giúp ổn định nhanh mà còn tránh gây dao động mạnh, ức chế điều tiết insulin:

• Đường tinh chế và ngọt chế biến: như bánh ngọt, kem, sữa đặc, kẹo cô đặc — có thể khiến đường huyết tăng nhanh rồi tụt lại đột ngột.
• Thức uống chứa caffein: cà phê, trà đen, cacao hoặc soda – caffeine kích thích giải phóng hormone adrenaline, dễ gây biến động đường huyết.
• Đồ uống có cồn: nhất là khi uống lúc đói – rượu ức chế gan tạo glucose, dẫn đến hạ đường huyết muộn vào sáng hôm sau.
• Thực phẩm nhiều chất béo xấu: như xúc xích, món chiên, đồ ăn nhanh – dầu mỡ kéo dài tiêu hóa, ảnh hưởng đến cân bằng năng lượng và điều tiết đường huyết.
• Carbohydrate tinh chế đơn thuần: bánh mì trắng, miến, gạo trắng, khoai nướng – hấp thu nhanh nhưng dễ tạo “đỉnh insulin” rồi lại hạ.

Thay vào đó, bạn nên ưu tiên những thực phẩm giàu chất xơ, protein và chất béo lành mạnh để hỗ trợ duy trì đường huyết ổn định, phòng tránh tái thiếu đường và mang lại năng lượng bền vững cho cơ thể.

Để phòng ngừa thiếu đường huyết và giữ đường máu ổn định lâu dài, bạn nên áp dụng một số chiến lược kết hợp ăn uống và lối sống lành mạnh.

• Chia nhỏ bữa ăn: Ăn mỗi 3–4 giờ với các bữa chính và bữa phụ chứa carbohydrate phức hợp + protein để duy trì đường huyết ổn định và ngăn hạ đột ngột .
• Ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp (GI thấp): gạo lứt, yến mạch, đậu, rau củ và trái cây ít ngọt như táo, lê, bưởi – giúp kiểm soát tăng đường chậm và ổn định lâu dài .
• Bổ sung protein và chất béo lành mạnh: trứng, cá, thịt nạc, các loại hạt, dầu ô liu – giúp giảm tốc độ hấp thu đường và kéo dài cảm giác no .
• Uống đủ nước và cân bằng điện giải: đặc biệt sau khi áp dụng quy tắc “15‑15” hoặc sau khi hạ đường – giúp bù dịch và duy trì đường huyết ổn định .
• Thường xuyên vận động phù hợp: các hoạt động nhẹ như đi bộ giúp cải thiện chuyển hóa glucose, duy trì cân nặng và điều chỉnh đường huyết .
• Theo dõi định kỳ đường huyết: kiểm tra thường xuyên giúp phát hiện sớm các dao động và điều chỉnh chế độ ăn – chất lượng sống sẽ được cải thiện rõ rệt .

Áp dụng đồng thời các chiến lược trên sẽ giúp bạn phòng ngừa hạ đường máu tái phát, duy trì năng lượng đều đặn và tăng cường sức khỏe tổng thể theo hướng tích cực.

Khi hạ đường huyết trở nên nghiêm trọng, bệnh nhân có thể mất ý thức, co giật hoặc rơi vào hôn mê. Xử trí đúng cách sẽ góp phần cứu sống và hạn chế biến chứng lâu dài:

1. Ngừng mọi đường miệng: nếu bệnh nhân không thể nuốt hoặc mất ý thức, tuyệt đối không cho ăn uống để tránh sặc và tổn thương phổi.
2. Tiêm glucagon: khi bệnh nhân bất tỉnh nhưng còn có người hỗ trợ, tiêm dưới da hoặc bắp: glucagon 1 mg cho người ≥ 25 kg, hoặc 0,5 mg nếu nhẹ cân .
3. Truyền glucose đường tĩnh mạch: trong trường hợp bệnh nhân hôn mê hoặc co giật, truyền dung dịch glucose ưu trương 20–30 % (40–60 mL) rồi tiếp tục truyền dịch 5–10 % cho đến khi hồi phục hoàn toàn .
4. Sau khi tỉnh táo và có thể ăn uống: uống nước đường hoặc ăn thực phẩm dễ hấp thu, sau đó tiếp tục bữa nhẹ giàu carbohydrate phức hợp và protein để duy trì đường huyết ổn định .
5. Gọi cấp cứu và nhập viện: nếu có hôn mê, co giật hoặc không hồi phục sau tiêm/glucose tĩnh mạch, cần đưa ngay đến cơ sở y tế để tiếp tục theo dõi và điều trị theo hướng dẫn chuyên môn .

Việc áp dụng đúng quy trình cấp cứu khi hạ đường huyết nặng giúp cứu sống bệnh nhân, ngăn ngừa tổn thương não và các di chứng lâu dài. Đồng thời, bệnh nhân cần được đánh giá kỹ nguyên nhân để điều trị chuyên sâu, tránh tái diễn.