Sốt Xuất Huyết Nên Ăn Gì Uống Gì – Thực Đơn Bù Dưỡng, Mau Hồi Phục

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, lây truyền khi muỗi vằn nhiễm bệnh đốt người lành. Bệnh thường bùng phát vào mùa mưa (tháng 6–11 tại miền Bắc Việt Nam) và có khả năng gây thành dịch nếu không kiểm soát hiệu quả.

• Nguyên nhân: Virus Dengue có 4 týp (D1–D4); người từng mắc có thể nhiễm lại với týp khác.
• Con đường lây: Do muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus đốt vào ban ngày, đặc biệt sáng sớm và chiều tối.
• Phân loại theo mức độ:
  1. Cấp độ 1: chỉ sốt, chưa có xuất huyết rõ.
  2. Cấp độ 2: xuất hiện xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chân răng…
  3. Cấp độ 3–4: có thể dẫn đến sốc Dengue – tình trạng nguy hiểm, cần can thiệp y tế ngay.

Nếu được phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể phục hồi tốt nhờ chăm sóc tại nhà và theo dõi sát các dấu hiệu chuyển nặng. Quan trọng là phải bù dịch, nghỉ ngơi, kiểm tra huyết cầu và đến cơ sở y tế khi có biểu hiện cảnh báo.

Khi mắc sốt xuất huyết, việc chăm sóc dinh dưỡng đúng cách giúp hỗ trợ phục hồi và phòng ngừa biến chứng. Dưới đây là những nguyên tắc ăn uống cần tuân thủ:

• Bù nước và điện giải: Uống đủ nước lọc, oresol hoặc nước dừa để tránh mất nước và cân bằng điện giải.
• Ưu tiên thức ăn dễ tiêu hoá: Ăn cháo, súp, thức ăn dạng lỏng mềm — giúp cơ thể hấp thu tốt mà không gây áp lực cho tiêu hoá.
• Bổ sung đa dạng dinh dưỡng: Kết hợp đạm (thịt, cá, sữa), vitamin và khoáng chất từ rau xanh, trái cây giàu vitamin C–A–K để hỗ trợ tăng tiểu cầu.
• Chia nhỏ bữa, ăn đủ bữa phụ: Ăn nhiều lần mỗi ngày, xen các bữa chính với sữa chua, trái cây để duy trì năng lượng ổn định.
• Hạn chế thức ăn gây áp lực tiêu hoá: Tránh đồ ăn dầu mỡ, cay nóng, thực phẩm màu đậm và đồ uống ngọt, có gas – làm giảm khả năng phục hồi.

Thực hiện đúng những nguyên tắc này sẽ giúp hỗ trợ thể trạng, ngăn ngừa mất nước, tăng cường miễn dịch và thúc đẩy quá trình phục hồi sau mắc sốt xuất huyết.

Các loại thức uống nhẹ nhàng, giàu nước và điện giải sẽ giúp hỗ trợ phục hồi sức khỏe khi bị sốt xuất huyết:

• Nước lọc và oresol: Uống đủ nước lọc thường xuyên, kết hợp oresol để bù điện giải, tránh tình trạng mất nước kéo dài.
• Nước dừa tươi: Tự nhiên giàu điện giải như kali, natri, giúp bù nước nhanh và hỗ trợ cân bằng muối khoáng.
• Nước gạo rang (hoặc nước muối đường loãng): Là thức uống truyền thống dịu nhẹ, dễ uống, cung cấp năng lượng nhẹ và hỗ trợ tiêu hoá.
• Nước trái cây pha loãng (cam, chanh, nước ép hỗn hợp): Cung cấp vitamin C giúp tăng cường miễn dịch, lưu ý pha loãng để không gây áp lực cho tiêu hoá.
• Súp lỏng và trà thảo mộc nhạt: Cháo, súp rau – thịt nạc, hoặc trà hoa cúc nhạt rất tốt cho người bệnh, hỗ trợ dẫn nước vào cơ thể, giúp cơ thể dễ hấp thu.

Tránh tuyệt đối đồ uống lạnh, có gas, chứa cafein hoặc cồn vì có thể làm rối loạn tiêu hoá, giảm hấp thu và ảnh hưởng đến chức năng gan-thận trong giai đoạn phục hồi.

Khi bị sốt xuất huyết, chọn lựa thực phẩm phù hợp rất quan trọng để cơ thể mau hồi phục, tăng tiểu cầu và nâng cao đề kháng:

• Thực phẩm giàu đạm dễ tiêu: Cháo gà, súp cá, thịt nạc xay nhuyễn giúp cung cấp protein mà không gây áp lực tiêu hoá.
• Sữa, sữa chua và trứng: Sữa tươi, sữa chua không đường, trứng luộc mềm giúp bổ sung canxi, men vi sinh và dinh dưỡng thiết yếu.
• Rau xanh và củ quả: Rau luộc mềm (bí đỏ, cà rốt, cải bó xôi), khoai lang, khoai tây giàu vitamin A, C, K và chất xơ nhẹ nhàng cho hệ tiêu hoá.
• Trái cây giàu vitamin C: Các loại quả như cam, chanh, ổi, dưa hấu giúp tăng miễn dịch, giảm mệt mỏi và hỗ trợ tái tạo tiểu cầu.
• Thực phẩm bổ máu và khoáng chất: Gan gà, gan bò, các loại hạt (hạnh nhân, óc chó), móng giò nấu mềm giúp phục hồi hồng cầu và tiểu cầu.

Luôn ưu tiên chế biến kỹ và mềm để dễ tiêu, chia nhỏ thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, giúp cơ thể hấp thu tốt và luôn có năng lượng ổn định để hồi phục hiệu quả.

Trong giai đoạn phục hồi sau sốt xuất huyết, tránh một số thực phẩm để không làm nặng thêm hệ tiêu hóa và không gây ảnh hưởng đến tình trạng máu:

• Thức ăn nhiều dầu mỡ, chiên xào: Gây áp lực tiêu hóa, dễ gây đầy bụng, không tốt khi cơ thể còn yếu.
• Đồ ăn cay nóng, nhiều gia vị: Gia vị nồng như tiêu, ớt làm gia tăng kích ứng niêm mạc, có thể ảnh hưởng tiêu hóa và huyết áp.
• Đồ chế biến sẵn, đóng hộp: Thường chứa nhiều muối, chất bảo quản, dễ gây mất cân bằng điện giải.
• Thực phẩm kích thích như trà đậm, cà phê, nước có gas: Cafein và tanin có thể làm khô cơ thể, kích thích thần kinh, giảm tác dụng thuốc hạ sốt và ảnh hưởng đến hấp thu chất dinh dưỡng.
• Thực phẩm khó tiêu như trứng rán, các loại hạt sống nhiều dầu: Mặc dù giàu chất đạm, nhưng cần tránh dùng khi cơ thể tiêu hóa kém để không làm tăng thân nhiệt hoặc gây đầy trướng.

Để phục hồi tốt, hãy ưu tiên các món hấp, luộc, mềm, chỉ dùng gia vị nhẹ và luôn uống đủ nước, bổ sung điện giải theo nhu cầu cơ thể.

Theo dõi sát các triệu chứng lâm sàng giúp phát hiện sớm dấu hiệu cảnh báo và hỗ trợ điều trị hiệu quả khi bị sốt xuất huyết. Dưới đây là những yếu tố cần chú ý:

• Kiểm tra thân nhiệt thường xuyên: Theo dõi nhiệt độ mỗi 4–6 giờ. Nếu sốt cao trên 39°C, có thể dùng thuốc hạ sốt theo chỉ định và lau mát để hỗ trợ hạ nhiệt.
• Theo dõi dấu hiệu mất nước: Quan sát da khô, môi nứt, tiểu ít hoặc sậm màu là dấu hiệu cần tăng cường bù nước và điện giải.
• Đếm số lượng tiểu cầu và xét nghiệm máu: Thường xuyên theo dõi chỉ số tiểu cầu, hồng cầu và hematocrit để đánh giá tình trạng xuất huyết tiềm ẩn.
• Quan sát dấu hiệu chảy máu: Chảy máu cam, chấm xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng… là dấu hiệu cảnh báo cần nhập viện.
• Phát hiện dấu hiệu cảnh báo nặng: Buồn nôn, đau bụng dữ dội, mệt lả, khó thở, lạnh tay chân… cần đưa đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Luôn duy trì tâm lý tích cực, nghỉ ngơi hợp lý và tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế sẽ giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục và phòng ngừa biến chứng.

Phòng ngừa và chăm sóc đúng cách giúp giảm nguy cơ tái nhiễm và rút ngắn thời gian hồi phục khi bị sốt xuất huyết:

• Diệt muỗi và bảo vệ cá nhân: Loại bỏ nơi muỗi sinh sản bằng cách dọn sạch nơi đọng nước; sử dụng màn, kem xua muỗi, mặc áo dài tay khi ở ngoài trời.
• Duy trì dinh dưỡng và bù dịch đều đặn: Kết hợp khẩu phần giàu đạm, rau củ, trái cây và uống đủ nước lọc, oresol, nước dừa để tăng cường sức đề kháng và phục hồi tiểu cầu.
• Theo dõi sức khỏe sau khỏi bệnh: Kiểm tra lại công thức máu sau 3–7 ngày, tiếp tục nghỉ ngơi, giữ vệ sinh cá nhân, tránh gắng sức mạnh để cơ thể hồi phục hoàn toàn.
• Tăng cường miễn dịch tự nhiên: Ngủ đủ giấc, vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga), duy trì tinh thần tích cực, tránh stress và hút thuốc, rượu bia.
• Thường xuyên vệ sinh môi trường sống: Mặc dù cá nhân đã hồi phục, vẫn cần tái kiểm tra nhà ở, khuôn viên, đậy kín thùng chứa nước và sử dụng thuốc diệt muỗi theo khuyến cáo cộng đồng.

Việc thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng ngừa và chăm sóc sau bệnh không chỉ giúp giảm nguy cơ tái phát mà còn góp phần bảo vệ cộng đồng trước nguy cơ bùng phát dịch.

Từ góc độ chuyên môn, giáo viên dinh dưỡng nhấn mạnh tầm quan trọng của một chế độ ăn giàu dinh dưỡng cân đối trong và sau thời kỳ mắc sốt xuất huyết:

• Bổ sung vi chất thiết yếu: Tăng cường vitamin C, A, K, sắt và kẽm từ trái cây, rau xanh và thực phẩm bổ máu để hỗ trợ tái tạo tiểu cầu và phục hồi hồng cầu.
• Ưu tiên chất đạm dễ tiêu: Chọn các nguồn đạm nhẹ nhàng như thịt nạc, cá, trứng, sữa chua để tránh làm mất năng lượng khi cơ thể tiêu hóa.
• Cân đối omega-3 và chất xơ: Dầu cá, hạt chia kết hợp rau củ giàu chất xơ giúp giảm viêm, hỗ trợ tiêu hóa và cải thiện sức khỏe đường ruột.
• Chuyển đổi dần thực đơn: Khi cơ thể hồi phục, nên chuyển từ cháo/súp sang cơm mềm, cháo đặc hơn, tăng lượng đạm và rau củ để đạt dinh dưỡng toàn diện.
• Lưu ý món ăn tiện lợi và phù hợp theo lứa tuổi: Với trẻ em nên chế biến thành dạng nghiền nhuyễn, còn người lớn có thể dùng salad nhẹ, sinh tố, soup đủ nhóm dinh dưỡng.

Giáo viên dinh dưỡng khuyến nghị bạn nên xây dựng kế hoạch ăn uống cá nhân hóa, kết hợp tư vấn y tế định kỳ để theo dõi chỉ số dinh dưỡng và sức khỏe tổng thể.