Người Phẫu Thuật Nên Ăn Gì để Hồi Phục Nhanh & Tăng Cường Sức Khỏe?

Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong giai đoạn phẫu thuật và phục hồi: cung cấp năng lượng, xây dựng mô mới và tăng cường hệ miễn dịch. Sau mổ, cơ thể có nhu cầu cao hơn với protein, vitamin và khoáng chất để lành vết thương, tránh nhiễm trùng và giảm biến chứng.

• Giai đoạn trong mổ: chuẩn bị dinh dưỡng đầy đủ giúp giảm nguy cơ biến chứng, duy trì tế bào khỏe mạnh và cải thiện khả năng hồi phục.
• Giai đoạn ngay sau phẫu thuật (1–2 ngày): cơ thể mệt mỏi, chán ăn; cần ưu tiên bù nước, điện giải, chất đường (glucid) để ổn định.
• Giai đoạn giữa (3–5 ngày sau mổ): bắt đầu bổ sung từ từ chất lỏng chuyển sang thức ăn mềm, nhiều protein và calo.
• Giai đoạn phục hồi: tăng cường thêm protein (1,2–2 g/kg/ngày), năng lượng (+10 %–50 %), vitamin A, C, D, nhóm B và khoáng chất như canxi, sắt, kẽm để hỗ trợ tái tạo mô và cải thiện miễn dịch.

Chia nhỏ bữa thành 4–6 lần/ngày để dễ tiêu hóa, hạn chế áp lực lên hệ tiêu hóa và giúp cơ thể hấp thu tối ưu các dưỡng chất thiết yếu.

Chế độ ăn trước phẫu thuật (pre-op) có vai trò quan trọng giúp chuẩn bị cơ thể khỏe mạnh, tăng khả năng chịu đựng của cơ thể trong quá trình mổ và giảm nguy cơ biến chứng. Dinh dưỡng hợp lý sẽ tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ phục hồi nhanh hơn sau ca mổ.

• Ăn thực phẩm giàu protein: như thịt nạc, trứng, sữa và đậu giúp tích lũy dinh dưỡng cho quá trình liền vết thương.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất: nhất là vitamin C, A, kẽm giúp tăng miễn dịch và làm lành mô.
• Uống đủ nước: giúp cân bằng điện giải, giảm nguy cơ mất nước trong khi phẫu thuật.
• Tránh thức ăn khó tiêu: đồ chiên xào nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh và đồ ngọt quá mức.

Thông thường, trước khi phẫu thuật khoảng 6–8 giờ, bệnh nhân cần nhịn ăn uống để tránh nguy cơ trào ngược và biến chứng trong quá trình gây mê.

Chế độ ăn sau phẫu thuật cần được xây dựng khoa học, phù hợp từng giai đoạn hồi phục để cơ thể nhanh chóng khỏe mạnh, giảm nguy cơ biến chứng và giúp vết mổ mau lành.

• Chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày (4–6 bữa) giúp tiêu hóa dễ dàng, giảm áp lực lên dạ dày.
• Tránh thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, thức ăn nhanh trong suốt quá trình hồi phục.

Tuân thủ chế độ ăn hợp lý từng giai đoạn giúp đẩy nhanh tiến trình hồi phục và mang lại sức khỏe tối ưu cho người bệnh.

Để hỗ trợ hồi phục nhanh sau phẫu thuật, cơ thể cần bổ sung đầy đủ các nhóm dưỡng chất thiết yếu, mỗi nhóm mang vai trò riêng giúp liền vết thương, tăng cường hệ miễn dịch và duy trì khối cơ.

• Protein (1.2–1.5 g/kg/ngày): Xây dựng tế bào mới, phục hồi mô, ngăn mất cơ sau phẫu thuật. Nguồn từ thịt nạc, cá, trứng, sữa, đậu.
• Carbohydrate: Cung cấp năng lượng chính, giúp chắt lọc protein cho sửa chữa mô, không chỉ bù năng lượng mà còn giảm stress chuyển hóa.
• Chất béo lành mạnh: Omega‑3 từ cá hồi, cá thu, quả óc chó giúp giảm viêm và hỗ trợ hấp thu vitamin tan trong dầu.
• Vitamin & khoáng chất:
  • Vitamin A, C, D thúc đẩy liền vết thương và miễn dịch.
  • Kẽm, sắt, photpho, magie tham gia tái tạo mô và phục hồi chức năng cơ – xương, đặc biệt sau phẫu thuật lớn.
• Chất xơ và lợi khuẩn: Từ rau xanh, trái cây, sữa chua giúp cân bằng hệ vi sinh, hỗ trợ tiêu hóa và hấp thu dưỡng chất hiệu quả.
• Đủ nước và điện giải: Giúp cân bằng thể dịch, ổn định huyết áp và hỗ trợ chức năng tế bào, đặc biệt trong giai đoạn đầu hồi phục.

Việc kết hợp những nguồn dưỡng chất này theo khẩu phần khoa học, đa dạng và ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày giúp người bệnh hồi phục toàn diện, giảm mệt mỏi và tăng cường sức khỏe hiệu quả.

Sau phẫu thuật, việc tránh một số thực phẩm không phù hợp sẽ giúp hạn chế viêm, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục hiệu quả hơn.

• Đồ chiên xào, nhiều dầu mỡ: Gây khó tiêu, tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa và có thể làm chậm lành vết thương.
• Thức ăn cay nóng: Có thể kích thích dạ dày, gây cảm giác khó chịu và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm tại vị trí mổ.
• Đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt: Làm tăng đường huyết, dễ dẫn tới viêm nhiễm và kéo dài thời gian liền vết thương.
• Thực phẩm đóng hộp, chế biến sẵn: Thường chứa nhiều muối, chất bảo quản không tốt cho huyết áp và sức khỏe tổng thể.
• Rượu bia và đồ uống có cồn: Ảnh hưởng tiêu cực đến miễn dịch, làm chậm quá trình tái tạo mô và dễ gây mất nước.

Việc lựa chọn thực phẩm lành mạnh, tránh xa những nhóm kể trên sẽ giúp người bệnh phục hồi nhanh hơn, đồng thời duy trì sức khỏe lâu dài.

Chế độ dinh dưỡng nên được điều chỉnh theo loại phẫu thuật, nhằm hỗ trợ hồi phục tốt hơn và giảm thiểu biến chứng:

1. Phẫu thuật đường tiêu hóa (dạ dày, đại trực tràng…)
   • Giai đoạn đầu (1–2 ngày): ưu tiên dùng chất lỏng như nước lọc, nước cháo loãng, dịch truyền để ổn định hệ tiêu hóa (tăng dần sau khi có trung tiện).
   • Giai đoạn giữa (3–5 ngày): chuyển sang cháo, sữa, súp, rồi thức ăn mềm như cháo đậu, rau nghiền. Ưu tiên thấp chất xơ nếu ruột còn nhạy cảm và tăng dần theo hướng dẫn.
   • Hồi phục (sau 6 ngày): ăn đa dạng đạm, carbohydrate và vitamin, tăng chất xơ nếu đường ruột đã hồi phục ổn định.
2. Phẫu thuật sọ/ não
   • Bổ sung cá béo giàu omega‑3 (cá hồi, cá thu) giúp giảm viêm, hỗ trợ tái tạo mô thần kinh.
   • Đảm bảo đủ chất lỏng, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ phục hồi sau gây mê và hạn chế sưng não.
3. Phẫu thuật thẩm mỹ (da mặt, mô mềm…)
   • Ưu tiên thực phẩm giàu đạm nạc, rau xanh, trái cây, các loại hạt để tái tạo da và giảm sẹo.
   • Kiêng tuyệt đối: rau muống, thịt bò, đồ nếp vì tăng khả năng sẹo lồi hoặc thâm.
   • Uống đủ nước để chăm sóc da, giảm sưng và bài độc qua quá trình phục hồi.
4. Phẫu thuật tim, mạch máu hoặc phẫu thuật lớn khác
   • Giai đoạn đầu dùng chất lỏng, dịch truyền; sau chuyển sang cháo, sữa, súp.
   • Tăng lượng đạm (1.2–1.5 g/kg/ngày), carbohydrate và chất béo không bão hòa để phục hồi cơ bắp và nâng cao đề kháng.
   • Bổ sung vitamin A, C, kẽm giúp tái tạo mạch máu và hạn chế viêm nhiễm.
5. Phẫu thuật gây mê toàn thân, không can thiệp đường tiêu hóa
   • Ngày đầu dùng chất lỏng trong suốt, nước chanh nhẹ, nước đường, dịch truyền nếu cần.
   • Ngày 2–3 chuyển sang sữa, nước cháo, cháo loãng rồi dần thức ăn mềm tùy nhu động ruột.
   • Dinh dưỡng đa dạng hơn sau đó với protein nạc, chất xơ, chất béo lành mạnh để hỗ trợ hồi phục toàn diện.
6. Phẫu thuật chỉnh hình, xương khớp
   • Chế độ ăn giàu protein và canxi (sữa, cá có xương, đậu, hạt…) hỗ trợ phục hồi mô xương và liên kết.
   • Bổ sung vitamin D, K, magiê giúp tăng chất lượng xương và co cơ.
   • Chất béo lành mạnh hỗ trợ hấp thu vitamin tan trong dầu và tăng đề kháng.

Với từng loại phẫu thuật, hãy kết hợp tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để cá thể hóa chế độ ăn phù hợp nhất.

Để tăng tốc quá trình phục hồi sau phẫu thuật, bạn có thể áp dụng những mẹo dinh dưỡng dưới đây:

1. Ăn sớm, ăn thường xuyên:
   • Nếu được phép, bắt đầu ăn sớm trong vòng 8–24 giờ sau mổ để kích thích tiêu hóa.
   • Chia nhỏ 4–6 bữa/ngày giúp cơ thể hấp thu đều, tránh quá tải.
2. Ưu tiên protein chất lượng cao:
   • Thịt nạc, thịt gia cầm không da, cá, trứng, đậu và sữa giúp sửa chữa mô, tăng cường miễn dịch.
   • Mục tiêu khoảng 1.2–1.5 g protein/kg/ngày.
3. Bổ sung năng lượng từ tinh bột lành mạnh:
   • Ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt, bánh mì nguyên cám) cung cấp năng lượng ổn định và chất xơ.
   • Khoai củ, trái cây chín là nguồn bổ sung vitamin và đường tự nhiên tốt cho phục hồi.
4. Chất béo lành mạnh giúp hấp thụ và năng lượng:
   • Dầu oliu, dầu hạt, quả bơ, các loại hạt cung cấp chất béo không bão hòa, hỗ trợ hấp thu vitamin tan trong dầu và miễn dịch.
5. Không quên rau củ và trái cây:
   • Rau xanh, cà rốt, ớt chuông, bông cải, trái cây chứa vitamin A, C, D, chất chống oxy hóa và chất xơ giúp lành vết thương và giảm viêm.
6. Bổ sung vi chất cần thiết:
   • Sắt từ thịt đỏ, rau xanh hỗ trợ tạo hồng cầu.
   • Kẽm và đồng giúp tổng hợp collagen, tái tạo mô.
   • Canxi và vitamin D hỗ trợ co cơ, đông máu và phục hồi xương nếu phẫu thuật liên quan.
7. Dùng chất lỏng và thức ăn mềm phù hợp từng giai đoạn:
   • Giai đoạn đầu dùng nước, nước cháo, sữa loãng, nước đường.
   • 3–5 ngày sau có thể ăn súp, cháo đặc, sữa chua để tăng năng lượng và bổ sung probiotic tốt cho ruột.
8. Duy trì uống đủ nước:
   • Uống tối thiểu 1.5–2 lít nước mỗi ngày giúp bù điện giải, đào thải thuốc và ngăn ngừa táo bón.
9. Ưu tiên men vi sinh và thực phẩm hỗ trợ tiêu hóa:
   • Sữa chua, sữa đậu nành hoặc thực phẩm chứa probiotic giúp cân bằng hệ vi sinh, cải thiện tiêu hóa.
10. Hạn chế và tránh:
    • Rượu, bia, thực phẩm nhiều muối đường, thức ăn chế biến sẵn – dễ gây viêm, ảnh hưởng tiêu hóa và vết thương.
    • Hải sản, đồ nếp, rau muống, thịt bò nên cân nhắc theo chỉ định chuyên gia vì có thể tác động đến sẹo.
11. Lập kế hoạch bữa ăn và chuẩn bị sẵn:
    • Chuẩn bị sẵn các món chế biến nhẹ và đông lạnh trước mổ để đảm bảo có sẵn dinh dưỡng khi cần.

Ngoài ra, bạn nên thường xuyên trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để cá nhân hoá chế độ ăn phù hợp với thể trạng và loại phẫu thuật.

Kết thúc hành trình hậu phẫu, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quyết định trong việc phục hồi sức khỏe nhanh chóng và bền vững:

1. Ưu tiên dinh dưỡng cân đối, đủ và đa dạng:
   • Cung cấp đủ năng lượng (30–35 kcal/kg/ngày) và protein (1.2–1.5 g/kg/ngày) giúp cơ thể tái tạo mô và tăng sức đề kháng.
   • Kết hợp carbohydrate lành mạnh, đạm chất lượng cao, chất béo không bão hòa, vitamin và khoáng chất.
2. Bắt đầu sớm và tăng dần hợp lý:
   • Ưu tiên đường tiêu hóa ngay khi cơ thể cho phép để kích thích hoạt động ruột và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
   • Chia nhỏ 4–6 bữa/ngày, từ lỏng, mềm đến thức ăn hoàn chỉnh theo từng giai đoạn.
3. Uống đủ nước và duy trì cân bằng điện giải:
   • Ít nhất 1.5–2 lít nước/ngày để hỗ trợ chuyển hóa, đào thải độc tố và ngừa táo bón.
4. Chọn thực phẩm hỗ trợ tái tạo và phòng ngừa biến chứng:
   • Bổ sung thực phẩm giàu vitamin A, C, D, canxi, sắt, kẽm, đồng để hỗ trợ lành vết thương, đông máu, tái tạo xương và mô.
   • Ưu tiên probiotic như sữa chua để cân bằng vi sinh đường ruột.
5. Hạn chế và kiêng cữ khéo léo:
   • Tránh rượu, bia, thực phẩm chế biến sẵn, nhiều muối đường, đồ ăn dễ gây sẹo lồi như rau muống, đồ nếp, hải sản nếu vết thương có nguy cơ sẹo cao.
6. Chuẩn hóa kế hoạch ăn uống và kiểm tra định kỳ:
   • Lên thực đơn theo giai đoạn phục hồi, chuẩn bị sẵn thực phẩm phù hợp.
   • Thường xuyên tái khám, đánh giá cân nặng, dinh dưỡng, kết quả xét nghiệm để điều chỉnh kịp thời.
7. Liên tục trao đổi với chuyên gia y tế:
   • Luôn có sự tư vấn của bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng, nhất là nếu có bệnh mãn tính (đái tháo đường, tim mạch, suy thận…).

Nhìn chung, một chế độ ăn đúng cách không chỉ thúc đẩy quá trình phục hồi sau phẫu thuật mà còn duy trì trạng thái sức khỏe lâu dài. Hãy bắt đầu nhẹ nhàng, theo dõi sát sao và điều chỉnh linh hoạt để đạt hiệu quả tốt nhất.