Người Bệnh Gút Nên Ăn Gì: Thực Đơn Vàng Cho Sức Khoẻ Khớp

Bệnh gút là một bệnh viêm khớp mạn do rối loạn chuyển hóa purin dẫn đến tăng axit uric trong máu, từ đó hình thành tinh thể urat gây đau và sưng tại khớp. Mặc dù không thể chữa khỏi hoàn toàn, thông qua điều chỉnh chế độ ăn phù hợp, người bệnh có thể kiểm soát hiệu quả nồng độ axit uric, giảm tần suất và mức độ các cơn gút cấp.

• Giảm purin từ thực phẩm: Hạn chế những thực phẩm giàu purin như nội tạng, thịt đỏ, hải sản giúp làm chậm quá trình tạo axit uric.
• Tăng cường thực phẩm lành mạnh: Thịt trắng, rau củ, trái cây giàu vitamin C, ngũ cốc nguyên hạt giúp bổ sung dinh dưỡng và hỗ trợ kháng viêm.
• Chế biến thông minh: Ưu tiên phương pháp luộc, hấp, hạn chế chiên xào để giảm chất béo và tránh làm tăng axit uric.
• Duy trì lối sống cân bằng: Uống đủ nước, kiểm soát cân nặng và vận động hợp lý sẽ hỗ trợ thận đào thải axit uric, cải thiện triệu chứng bệnh.

Để hỗ trợ kiểm soát nồng độ axit uric và giảm cơn gút cấp, chế độ ăn cần tuân theo các nguyên tắc sau:

1. Giảm purin tiêu thụ: Hạn chế thịt đỏ, nội tạng, hải sản và các thực phẩm giàu purin; thay vào đó chọn thịt trắng (cá sông, lườn gà) và trứng, sữa ít béo để đảm bảo protein cần thiết.
2. Ưu tiên thực phẩm ít đường fructose: Tránh đồ uống ngọt, nước ép đóng hộp; chọn trái cây ít đường như cam, dâu tây, cherry và uống đủ 1,5–2 lít nước mỗi ngày để tăng đào thải axit uric.
3. Chọn chất béo lành mạnh: Sử dụng dầu ô liu, dầu vừng, dầu lạc; hạn chế dầu chiên rán và mỡ động vật để giảm viêm và duy trì cân nặng.
4. Tập trung vào rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt: Các loại rau củ, ngũ cốc như gạo lứt, khoai, miến, bún giúp cung cấp chất xơ, vitamin và năng lượng ổn định mà không làm tăng purin.
5. Chế biến thông minh: Ưu tiên phương pháp hấp, luộc, hạn chế chiên xào; loại bỏ nước luộc, bỏ phần da thịt để giảm lượng purin dư thừa.
6. Kết hợp kiểm soát cân nặng và lối sống: Duy trì chỉ số BMI hợp lý, ăn đủ calo (khoảng 30 – 35 kcal/kg/ngày), đạm (~0,8 g/kg/ngày), mỡ (18–25%) và vận động nhẹ nhàng giúp cải thiện chức năng thận và giảm tần suất cơn gút.

Để xây dựng thực đơn phù hợp, người bệnh gút nên tập trung vào các nhóm thực phẩm vừa bổ dưỡng, vừa hỗ trợ kiểm soát axit uric:

• Trái cây giàu vitamin C & chất chống oxy hóa: Cam, chanh, dâu tây, cherry, kiwi giúp tăng đào thải axit uric và giảm viêm.
• Rau củ tươi xanh và củ quả: Súp lơ, cải xanh, dưa chuột, khoai tây, bí xanh cung cấp chất xơ, vi khoáng, và ít purin.
• Thịt trắng & cá sông: Ức gà bỏ da, cá lóc, cá diêu hồng chứa ít purin, hỗ trợ cung cấp đủ đạm mà không gây áp lực cho thận.
• Ngũ cốc nguyên hạt & tinh bột tốt: Gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám duy trì năng lượng ổn định, hỗ trợ tiêu hóa axit uric.
• Sản phẩm từ sữa ít béo & trứng: Sữa tách béo, sữa chua ít đường, trứng luộc là nguồn đạm an toàn, ít purin, cung cấp canxi và protein.
• Dầu thực vật lành mạnh: Dầu ô liu, dầu vừng, dầu lạc giúp chống viêm và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
• Đồ uống hỗ trợ: Cà phê, trà xanh và các loại trà thảo mộc giúp tăng bài tiết axit uric, giảm viêm và hỗ trợ tiêu hóa.
• Uống đủ nước: Tối thiểu 1,5–2 lít nước/ngày – ưu tiên nước lọc và nước khoáng kiềm để thải axit uric hiệu quả.

Để tránh làm tăng axit uric khiến các cơn gút bùng phát, người bệnh cần hạn chế các nhóm thực phẩm sau:

• Thịt đỏ và thịt thú rừng: Thịt bò, dê, cừu chứa nhiều purin; ăn quá 100 g/ngày dễ làm tăng axit uric.
• Nội tạng động vật: Gan, thận, tim, lưỡi… là nhóm thực phẩm chứa purin rất cao, nên hạn chế tối đa.
• Hải sản và động vật có vỏ: Cá mòi, cá trích, tôm, cua, sò, ốc… giàu purin, nên dùng rất hạn chế nếu có chế độ ăn gút.
• Thực phẩm chế biến sẵn: Xúc xích, thịt xông khói, lạp xưởng, đồ hộp chứa nhiều muối, chất bảo quản, purin cao—không nên ăn thường xuyên.
• Đồ uống có cồn và nhiều đường: Rượu, bia làm tăng tổng hợp axit uric; nước ngọt, siro ngô chứa nhiều fructose cũng thúc đẩy cơn gút cấp.
• Rau quả giàu purin: Măng tây, nấm, rau bina, cải bó xôi chứa purin trung bình – cao, nên dùng hạn chế hoặc với lượng vừa phải.
• Thức ăn chiên, xào nhiều dầu mỡ: Món rán, chiên chứa chất béo bão hòa, dễ gây viêm và tăng cân—không hỗ trợ kiểm soát gút hiệu quả.

Với vai trò truyền đạt kiến thức cho học sinh và phụ huynh, giáo viên cần hiểu rõ cơ chế bệnh gút và cách hỗ trợ học sinh thực hiện chế độ ăn lành mạnh:

• Giáo viên cần nắm vững nguyên tắc dinh dưỡng: Ưu tiên thực phẩm ít purin (thịt trắng, sữa ít béo, trứng, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt) và giàu vitamin C (cam, cherry), đồng thời giảm purin trung bình và cao.
• Hướng dẫn phân phối khẩu phần: Đảm bảo tổng năng lượng 30–35 kcal/kg/ngày, protein ~0,8–1 g/kg/ngày, chất béo lành mạnh chiếm 18–25%, uống đủ >2 lít nước/ngày.
• Phương pháp chế biến an toàn: Luộc, hấp, xào nhẹ nhàng, loại bỏ phần nước luộc, tránh chiên rán và thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều purin và chất béo.
• Kiểm soát khẩu vị học sinh: Khuyến khích giảm đường fructose (đồ uống ngọt, nước ép đóng chai), tránh rượu bia và đồ uống có gas.
• Theo dõi và hỗ trợ liên tục: Theo dõi cân nặng, triệu chứng gút của học sinh, kết hợp rèn luyện thể lực nhẹ nhàng và tư vấn cha mẹ điều chỉnh dần chế độ ăn.
• Tư vấn cân bằng lối sống: Ngoài ăn uống, giáo viên nên nhấn mạnh tầm quan trọng của vận động đều đặn, nghỉ ngơi hợp lý, tránh giảm cân nhanh để không gây tái phát cơn gút.

• Tuân thủ nguyên tắc dinh dưỡng: Giữ khẩu phần lành mạnh, cân bằng giữa đạm (0.8–1 g/kg/ngày), chất béo tốt (18–25% tổng năng lượng) và carbohydrate từ ngũ cốc nguyên hạt, rau củ.
• Ưu tiên thực phẩm kiểm soát axit uric: Tăng trái cây giàu vitamin C (cam, cherry), rau xanh, thịt trắng, sữa ít béo; hạn chế thịt đỏ, nội tạng, hải sản và đồ uống có cồn hoặc nhiều đường.
• Chế biến nhẹ nhàng: Luộc, hấp, nấu canh; tránh chiên rán, thức ăn chế biến sẵn để giảm purin và chất béo không tốt.
• Uống đủ nước mỗi ngày: 1.5–2 lít nước lọc hoặc nước khoáng kiềm giúp hỗ trợ thận đào thải axit uric.
• Kiểm soát cân nặng và vận động: Duy trì BMI hợp lý, kết hợp bài tập nhẹ nhàng (đi bộ, yoga) giúp cải thiện chức năng thận và giảm áp lực lên khớp.
• Theo dõi và điều chỉnh kịp thời: Người chăm sóc cần chú ý biểu hiện cơn gút, hỗ trợ điều chỉnh chế độ ăn, tư vấn sử dụng thuốc đúng theo hướng dẫn bác sĩ.
• Kiên trì lâu dài: Điều chỉnh ăn uống không phải giải pháp “một sớm một chiều” nhưng là nền tảng giúp giảm tái phát, duy trì khớp khỏe và chất lượng sống tích cực.