Bú Sữa Mẹ Không Tăng Cân – Giải Pháp & Nguyên Nhân Cụ Thể

Bú mẹ đúng cách, đủ cữ là nền tảng cho việc tăng cân của bé. Tuy nhiên, nhiều trẻ vẫn gặp tình trạng chậm tăng cân dù bú mẹ đều đặn.

• Không hồi phục cân nặng sau 7–14 ngày đầu sau sinh: bé vẫn nhẹ cân sau giai đoạn suy giảm cân sinh lý.
• Đường cong tăng trưởng thấp: cân nặng, chiều cao hoặc chu vi đầu nằm dưới mức mong đợi.
• Biểu hiện thường gặp: biếng bú, quấy khóc nhiều, ngủ không sâu, tiêu hóa kém (phân lỏng, đầy hơi).

1. Cho bú đúng cách nhưng bé không tăng cân: bé ngậm ti sai khớp, bú không hết sữa đầu hoặc phần sữa giàu năng lượng (sữa cuối).
2. Bú đủ nhưng cân nặng không cải thiện: bé sinh non, phản xạ bú yếu, sữa mẹ loãng hoặc mẹ ít sữa.
3. Béo bụng không tăng chiều cao: bé bú mẹ nhưng có dấu hiệu bất dung nạp lactose, tiêu hóa kém, hoặc có bệnh lý tiềm ẩn.

Hiện tượng chậm tăng cân khi bú mẹ thường xuất phát từ nhiều nguyên nhân kết hợp, nhưng đừng lo — với theo dõi kỹ càng và điều chỉnh kịp thời, bé hoàn toàn có thể cải thiện và phát triển khỏe mạnh.

Hiểu rõ nguyên nhân giúp mẹ sớm điều chỉnh để bé có thể tăng cân đều và khỏe mạnh mỗi ngày.

• Cho bú sai cách: tư thế và ngậm ti không đúng khiến bé không hấp thu đủ sữa, đặc biệt là sữa cuối giàu năng lượng.
• Nguồn sữa mẹ không đủ: sữa ít hoặc loãng, mẹ thiếu ngủ, dinh dưỡng kém hoặc stress ảnh hưởng đến chất lượng và lượng sữa.
• Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân khi sinh: phản xạ bú yếu, hệ tiêu hóa còn non nớt nên hấp thu kém.
• Không dung nạp Lactose hoặc rối loạn tiêu hóa: gây tiêu chảy, đầy hơi, phân lỏng, ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng.
• Bệnh lý nền hoặc dị tật bẩm sinh: như tim mạch, hở hàm ếch, nhiễm trùng, hội chứng chuyển hóa khiến trẻ tiêu hao năng lượng nhiều hơn.
• Cho bú theo lịch cứng nhắc: không linh hoạt theo nhu cầu của bé, dẫn đến thừa hoặc thiếu sữa mỗi cữ.

Những nguyên nhân này thường kết hợp với nhau. Khi mẹ chú ý điều chỉnh tư thế cho bú, cải thiện dinh dưỡng và theo dõi sát sao sức khỏe bé, tình trạng chậm tăng cân có thể được khắc phục tích cực và hiệu quả.

Khi bé không tăng cân đúng mức dù bú mẹ đầy đủ, mẹ cần chú ý đến những dấu hiệu cảnh báo và hiểu rõ hậu quả để can thiệp kịp thời, giúp bé phát triển khỏe mạnh.

• Giảm cân hoặc không tăng sau sinh: nếu sau 1–2 tuần bé vẫn không hồi phục cân nặng, cần đánh giá lại chế độ bú.
• Biếng bú và quấy khóc: bé không hứng thú bú, hay bỏ cữ, khóc nhiều sau khi bú.
• Giấc ngủ kém: bé ngủ không sâu, dễ tỉnh giấc giữa đêm vì đói hoặc khó chịu.
• Vấn đề tiêu hóa: xuất hiện nôn trớ, đầy hơi, tiêu chảy hoặc phân lỏng thường xuyên.
• Ít tã ướt: đi tiểu dưới 6 lần/ngày ở giai đoạn sau sinh, dấu hiệu bé không nhận đủ sữa.

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu chậm tăng cân và hậu quả tiềm ẩn giúp mẹ có cơ hội điều chỉnh kịp thời. Với chăm sóc đúng cách, theo dõi đều và hỗ trợ chuyên môn khi cần, bé có thể lấy lại đà tăng trưởng và phát triển toàn diện.

Theo các tiêu chuẩn phổ biến và WHO, mẹ có thể theo dõi sự phát triển của bé qua tốc độ tăng cân hàng tuần và hàng tháng để đánh giá xem bé có đạt mức tăng cân chuẩn khi bú mẹ hay không.

• Tăng cân hàng tuần: khoảng 100–200 g mỗi tuần trong tháng đầu tiên; phổ biến là 15–20 g/ngày sau khi qua giai đoạn sút cân sinh lý.
• Tăng cân hàng tháng:
  • Giai đoạn 0–3 tháng: tăng khoảng 1–1,2 kg/tháng.
  • Giai đoạn 4–6 tháng: khoảng 500–600 g/tháng.
  • Giai đoạn 7–12 tháng: tăng chậm hơn, vào khoảng 300–400 g/tháng.

1. Sự phục hồi sau sụt cân sinh lý: trẻ thường giảm 5–10 % trọng lượng trong tuần đầu, rồi tăng đều trở lại.
2. Sử dụng biểu đồ tăng trưởng: theo dõi đường cong cân nặng và so sánh với percentiles WHO để đánh giá ổn định và xu hướng phát triển.
3. Thời gian bú và tần suất: mỗi cữ bú nên kéo dài ≥ 15 phút và đủ 8–12 lần/ngày trong tháng đầu, sau đó giảm còn 6–8 lần/ngày nhưng đủ lượng sữa.

Việc nắm rõ tốc độ tăng cân chuẩn và theo dõi thường xuyên giúp mẹ sớm phát hiện bất thường. Với chế độ bú đúng cách, dinh dưỡng đầy đủ và giấc ngủ ổn định, hầu hết trẻ bú mẹ có thể đạt được tốc độ tăng cân khỏe mạnh và phát triển toàn diện.

Với một số điều chỉnh đơn giản và chăm sóc tận tâm, mẹ hoàn toàn có thể giúp bé vượt qua giai đoạn chậm tăng cân, cải thiện sức khỏe và tinh thần cho cả mẹ cả con.

• Chỉnh tư thế và kỹ thuật bú: cho bé ngậm ti đúng, bú đủ cữ (8–12 lần/ngày), mỗi cữ tối thiểu 15–20 phút để bé tiếp nhận cả sữa đầu và sữa cuối giàu năng lượng.
• Cải thiện dinh dưỡng và giấc ngủ cho mẹ: bổ sung đủ protein, canxi, rau xanh, trái cây; ngủ đủ giấc, giảm stress giúp nguồn sữa ổn định và chất lượng hơn.
• Tăng tương tác da kề da và tạo môi trường ấm áp: da mẹ tiếp xúc da con, vỗ nhẹ, vuốt ve giúp bé bú ngon hơn và kích thích tiết sữa.
• Quan sát tiêu hóa và điều chỉnh nếu cần: nếu bé có dấu hiệu rối loạn tiêu hóa như đầy hơi, nôn trớ hoặc tiêu chảy, cần thăm khám để xử trí sớm.
• Bổ sung hợp lý sữa công thức: trong trường hợp mẹ không đủ sữa, mẹ có thể dùng thêm sữa công thức phù hợp theo hướng dẫn chuyên gia để đảm bảo cân nặng bé.
• Thường xuyên theo dõi và đi khám: cân, theo dõi tã ướt, giấc ngủ, tư vấn chuyên khoa nếu bé chậm tăng cân kéo dài.

Với cách chăm sóc tích cực, đúng kỹ thuật và tinh thần kiên nhẫn, nhiều bé sẽ nhanh chóng cải thiện cân nặng, phát triển khỏe mạnh và gắn kết hơn với mẹ.

Mỗi giai đoạn và tình trạng của bé cần cách tiếp cận chăm sóc phù hợp để khắc phục chậm tăng cân và thúc đẩy phát triển.

• Bé sơ sinh 0–1 tháng:
  • Xử lý sút cân sinh lý (5–10 %) trong 7–14 ngày đầu.
  • Chăm sóc bú đủ cữ, theo dõi cân nặng hàng tuần (≥ 100 g/tuần).
  • Phát hiện sớm tưa lưỡi, trào ngược, các vấn đề về ngậm ti để hỗ trợ kịp thời.
• Bé 1–3 tháng:
  • Đảm bảo tăng trung bình 150–800 g mỗi tháng.
  • Giữ tần suất bú 8–12 cữ/ngày, mỗi cữ ≥ 15 phút để đảm bảo nhận đủ sữa đầu và cuối.
  • Đánh giá bệnh lý như tiêu hóa, nhiễm trùng nhẹ nếu cân nặng không cải thiện.
• Bé 3–6 tháng:
  • Phát triển đều, tăng khoảng 500–600 g/tháng.
  • Xây dựng lịch bú linh hoạt theo nhu cầu, không theo lịch cứng.
  • Kết hợp theo dõi tiêu hóa, phản xạ bú, tã ướt và khám định kỳ.
• Bé sinh non hoặc nhẹ cân:
  • Phản xạ bú yếu, cần hỗ trợ bú (ống, cốc, vắt sữa).
  • Tiêu hóa kém, dễ trào ngược; ưu tiên giám sát hệ tiêu hóa và cân nặng sát.
  • Có thể kết hợp bổ sung sữa công thức dưới sự hướng dẫn chuyên môn.
• Bé có bệnh lý đặc biệt (dị tật miệng, tim mạch...):
  • Hở hàm ếch, tưa lưỡi, bệnh tim… ảnh hưởng đến bú và tiêu hóa.
  • Phối hợp chuyên gia tai mũi họng, nhi và dinh dưỡng để can thiệp đúng thời điểm.

Việc áp dụng chiến lược phù hợp cho từng giai đoạn giúp bé nhanh chóng phục hồi đà tăng cân, khỏe mạnh và phát triển toàn diện, đồng thời giảm áp lực cho mẹ trong hành trình nuôi con bằng sữa mẹ.