Ăn Dế Mèn Bị Dị Ứng: Cách Nhận Biết & Xử Lý An Toàn

Khi ăn dế mèn, cơ thể có thể phản ứng dị ứng do:

• Protein “lạ” kích hoạt hệ miễn dịch: Dế mèn chứa các protein mà cơ thể chưa từng tiếp xúc. Hệ miễn dịch ghi nhận sai là chất có hại, sản sinh kháng thể IgE và giải phóng histamine, dẫn đến các phản ứng như ngứa, nổi mẩn, sưng tấy.
• Protein bền nhiệt không bị phá vỡ khi chế biến: Như nhiều thực phẩm giàu đạm khác (nhộng ong, hải sản), các protein này không bị phá hủy hoàn toàn trong quá trình nấu, vẫn đủ gây dị ứng sau khi ăn.
• Nấm, vi sinh vật và độc tố tồn tại trong dế không sạch: Dế không bảo đảm an toàn, sống trong môi trường đất, chứa nấm mốc hoặc vi khuẩn, có thể sinh độc tố kháng nhiệt gây ngộ độc, kích thích dị ứng mạnh.
• Cơ địa nhạy cảm: Người có tiền sử dị ứng (hen, mề đay, dị ứng thực phẩm) hoặc trẻ em, phụ nữ mang thai dễ bị phản ứng dị ứng mạnh hơn khi dùng dế mèn.

Những yếu tố này kết hợp khiến một số người phản ứng nghiêm trọng sau khi ăn dế mèn; hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn sơ chế và lựa chọn an toàn hơn khi thưởng thức món ăn độc đáo này.

Khi ăn dế mèn, cơ thể có thể xuất hiện hai nhóm triệu chứng: dị ứng miễn dịch và ngộ độc thực phẩm. Dưới đây là các dấu hiệu cần lưu ý:

• Phản ứng dị ứng (cấp tính):
  • Nổi mề đay, phát ban, ngứa da khắp hoặc cục bộ.
  • Sưng môi, lưỡi, cổ họng gây khó nuốt hoặc khó thở.
  • Hắt hơi, nghẹt mũi, khó thở, khò khè.
  • Ngứa ran trong miệng, lưỡi, cảm giác tê.
  • Chóng mặt, hoa mắt, thậm chí ngất xỉu.
• Triệu chứng ngộ độc thực phẩm:
  • Đau bụng quặn, buồn nôn, nôn và tiêu chảy liên tục.
  • Mệt mỏi, choáng váng, da xanh tái.
  • Sốt, vã mồ hôi, nhịp tim nhanh.
• Sốc phản vệ (trường hợp nặng):
  • Khó thở nghiêm trọng, thở nhanh hoặc thở khò khè.
  • Mạch nhanh nhưng yếu, tụt huyết áp, mất ý thức.
  • Sưng cổ họng hoặc phù thanh – quản, hôn mê.

Những triệu chứng này thường xuất hiện nhanh (từ vài phút đến 2 giờ sau khi ăn). Nếu thấy bất kỳ biểu hiện nghiêm trọng nào, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời và an toàn.

Dưới đây là một số trường hợp thực tế ghi nhận phản ứng dị ứng hoặc ngộ độc sau khi ăn dế mèn hoặc các loại côn trùng tương tự:

• Bé trai 3 tuổi ở Long An sốc phản vệ sau khi ăn dế chiên: Sau khi ăn khoảng 7–8 con dế chiên giòn, bé xuất hiện nổi mề đay, đau bụng, nôn ói và khó thở. Bé được chẩn đoán sốc phản vệ độ III và điều trị kịp thời, sức khỏe hồi phục sau vài ngày.
• Trường hợp ngộ độc côn trùng ở vùng cao Việt Nam: Một số điểm miền núi như Sơn La, Lai Châu, Hà Giang ghi nhận ngộ độc do ăn những loại côn trùng không rõ loại (dế mèn, ve sầu, sâu ban miêu...), gây mệt mỏi, choáng váng, tiêu chảy, dị ứng và thậm chí sốc phản vệ.
• Báo động từ các vụ ngộ độc côn trùng, nấm rừng: Theo khuyến cáo của cơ quan y tế, việc ăn côn trùng chết, bị nhiễm nấm hay bảo quản không đúng cách dẫn đến ngộ độc thức ăn, có thể tự gây nôn, uống than hoạt tính rồi đến bệnh viện cấp cứu.

Những trường hợp này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chọn lựa, sơ chế và chế biến an toàn khi ăn dế mèn và các món côn trùng để bảo vệ sức khỏe và trải nghiệm ẩm thực đầy đủ và an toàn.

Khi gặp tình trạng dị ứng hoặc ngộ độc sau khi ăn dế mèn, bạn có thể thực hiện các bước sơ cứu nhanh tại nhà như sau:

1. Ngưng ăn và kích thích nôn: Ngay khi xuất hiện triệu chứng, ngưng ăn dế mèn và kích thích nôn thải độc, sau đó uống nhiều nước để đào thải dị nguyên ra ngoài cơ thể.
2. Cho nằm nghiêng: Nếu bệnh nhân có dấu hiệu khó thở, ngất hoặc nôn nhiều, đặt nằm nghiêng an toàn để tránh sặc và giữ đường thở thông thoáng.
3. Giảm triệu chứng ngoài da nhẹ:
   • Chườm lạnh vùng mẩn ngứa hoặc sưng đỏ giúp giảm viêm.
   • Dùng thuốc kháng histamin không kê đơn (nếu có sẵn) để làm dịu ngứa, mẩn đỏ.
4. Hỗ trợ tiêu hóa: Nếu có buồn nôn, tiêu chảy nhẹ, uống thêm nước, bổ sung điện giải và thực phẩm dễ tiêu như cháo, sữa chua.
5. Chuẩn bị thuốc cấp cứu: Có sẵn epinephrine tự tiêm dành cho người có tiền sử phản ứng nặng; dùng ngay khi xuất hiện phù thanh quản, thở khò khè hoặc tụt huyết áp.

Nếu triệu chứng nghiêm trọng (khó thở, co giật, mất ý thức…), cần gọi cấp cứu và chuyển đến cơ sở y tế gần nhất càng sớm càng tốt. Thực hiện đúng các bước sơ cứu giúp giảm nguy cơ biến chứng và bảo đảm an toàn cho người bệnh.

Khi phản ứng dị ứng hoặc ngộ độc do ăn dế mèn trở nên nghiêm trọng hoặc không thuyên giảm sau sơ cứu tại nhà, cần can thiệp y tế kịp thời để đảm bảo an toàn cho người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị chuyên sâu thường được áp dụng:

• Tiêm epinephrine (adrenaline): Được sử dụng trong trường hợp sốc phản vệ hoặc phản ứng dị ứng nghiêm trọng. Epinephrine giúp co mạch, tăng huyết áp và giãn đường thở, cải thiện tình trạng bệnh nhân nhanh chóng.
• Thuốc kháng histamin: Các loại thuốc như cetirizin, loratadin, fexofenadin có thể được bác sĩ chỉ định để giảm ngứa, nổi mề đay và các triệu chứng dị ứng khác.
• Thuốc corticoid: Được sử dụng trong trường hợp viêm nặng hoặc phản ứng dị ứng kéo dài để giảm viêm và ngăn ngừa tái phát.
• Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu (immunotherapy): Áp dụng cho những trường hợp dị ứng kéo dài hoặc không đáp ứng với thuốc, giúp cơ thể giảm mẫn cảm với dị nguyên gây dị ứng.
• Hỗ trợ hô hấp: Trong trường hợp khó thở hoặc suy hô hấp, bệnh nhân có thể cần được hỗ trợ hô hấp bằng oxy hoặc thở máy trong môi trường bệnh viện.
• Điều trị triệu chứng: Bao gồm việc bù nước, điện giải, điều trị sốc và theo dõi sát tình trạng bệnh nhân để ngăn ngừa biến chứng.

Việc điều trị hiệu quả phụ thuộc vào việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời. Do đó, khi có dấu hiệu dị ứng hoặc ngộ độc sau khi ăn dế mèn, cần nhanh chóng đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị phù hợp.

Để giảm thiểu nguy cơ dị ứng và ngộ độc khi ăn dế mèn và các loại côn trùng khác, bạn có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Tránh ăn côn trùng lạ hoặc đã chết: Những loại côn trùng có màu sắc và hình dạng bất thường có thể chứa độc tố cao hoặc đã bị biến chất. Việc ăn phải những loại này có thể gây dị ứng hoặc ngộ độc nghiêm trọng.
• Chọn mua côn trùng từ nguồn uy tín: Mua côn trùng từ các cơ sở chế biến, nhà hàng hoặc cửa hàng thực phẩm có uy tín để đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm.
• Sơ chế và chế biến côn trùng đúng cách: Trước khi chế biến, côn trùng cần được rửa sạch, ngâm qua nước muối để loại bỏ tạp chất và vi khuẩn. Nên nấu chín kỹ để tiêu diệt vi khuẩn và độc tố có thể có.
• Thử nghiệm với lượng nhỏ: Nếu lần đầu tiên ăn côn trùng, hãy thử với một lượng nhỏ để xem cơ thể có phản ứng bất thường hay không. Nếu có dấu hiệu dị ứng, nên ngừng ăn và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế.
• Tránh sử dụng rượu, bia khi ăn côn trùng: Rượu và bia có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của phản ứng dị ứng. Do đó, nên hạn chế hoặc tránh kết hợp chúng với việc ăn côn trùng.
• Đối với người có cơ địa dị ứng: Những người có tiền sử dị ứng hoặc cơ địa nhạy cảm nên hạn chế hoặc tránh ăn côn trùng để phòng ngừa các phản ứng dị ứng nghiêm trọng.

Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa này sẽ giúp bạn tận hưởng món ăn chế biến từ côn trùng một cách an toàn và giảm thiểu nguy cơ dị ứng hoặc ngộ độc.

So với các dị ứng do côn trùng đốt hoặc cắn, dị ứng khi ăn dế mèn có những đặc điểm riêng biệt về nguyên nhân, triệu chứng và mức độ nguy hiểm. Dưới đây là bảng so sánh giữa dị ứng do ăn dế mèn và dị ứng từ các côn trùng khác:

Như vậy, mặc dù dị ứng khi ăn dế mèn và dị ứng do côn trùng đốt/cắn đều có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng, nhưng chúng có những đặc điểm riêng biệt về nguyên nhân và cách phòng ngừa. Việc hiểu rõ sự khác biệt này giúp bạn có biện pháp phòng tránh và xử lý phù hợp, đảm bảo sức khỏe khi tiếp xúc với côn trùng.